Fenerbahçe Spor Kulübü’nün, Fenerbahçe Müzesi’nde de sergilenen 1913 tarihli ilk tüzüğü, “Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı” nın 2018 yılında yayınlanan “Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı’da Spor” kitabında yayınlandı. Aşağıda okuyacağınız metin ve görseller, bu tüzüğe ait. Resmî belgelerin ikincisi bu tüzük oldu.
FENERBAHÇE SPOR KULÜBÜ’NÜN SURET-İ TEŞKİLİ İLE MAKSADI
Madde 1- 1323 sene-i maliyesinde te’sis edilmiş olan Fenerbahçe Spor Kulübü 1329 sene-i maliyesinde cemiyetler kanunu ahkâmına tevfikan hükumetin müsaade-i resmiyesini istihsâl eylemişdir.
Madde 2- Kulübün takib etdiği maksad ve gaye memleketde terbiye-i bedeniye ve fikriyenin taʻmimine çalışmak ve şebân-ı vatanı mübâreze-i hayata ve meşakk ve esfâr-ı askeriyeye alışdırmakdır.
Madde 3- Kulüp biʼl-hassa askerî idmanlar icrası ve millî oyunların taʻmîm ve ıslâhı esbabına teşebbüs edecek ve endâht tecrübeleri icrasına müsaid pavyonlar te’sis ve küşadına çalışacakdır.
Madde 4- Kulüp terbiye-i bedeniyenin fevâ‘id-i maddiyye ve maneviyesini enzâr-ı umumiyede isbat ve spor merakının Memâlik-i Osmaniyede ta‘ammüm esbâbını te’min ve istihsâl için indeʼl-icab vilâyâta ve Osmanlı gençleri ile Avrupa gençleri arasında te’sis-i münasabat maksadıyla fırsat zuhurunda memâlik-i ecnebiyeye seyahatler icra ve icab-ı hâle göre müsabakalar ve oyunlar tertib ve i‘tâ eyleyecekdir.
Madde 5- Kulüp hiçbir sebeb ve suretle siyasiyat ile iştigâl ve icraat ve muamelâtında hiçbir fırka-i siyasiyenin âmâl ve teşebbüsatına iştirak etmeyecekdir.
Kulübün Teşkilatı
Madde 6- Kulüp muhtelif spor şubelerine tefrîk edilmişdir. Ve bir de “Fanfar” takımı teşkil eyleyecekdir.
Madde 7- Kulüp a‘zâ-yı asliye ve a‘zâ-yı müteallime namıyla iki kısım a‘zâdan terekküb eder. A‘zâ-yı asliye: spor şubelerinden birinde meleke ve mümarese kesb eden veyahut kulübe maddeten ve fikren muâvenetde bulunmak isteyen ve sinleri yirmiden efzun olanlardır.
A‘zâ-yı müteallime: Spor şubelerinden birine intisab ile spor öğrenmek arzusunu izhâr eyleyen zevatdır.
Madde 8- Kulübün biʼl-cümle umûr ve muamelâtı bir reis-i umûmi ile hey’et-i idâre tarafından rü’yet ve tedvîr olunur.
Hey’et-i idâre bir re’is ile kâtib-i umûmi ve muhâsebeciden mürekkebdir ve hükûmete karşı mes’ûldürler. Hey’et-i umûmiye tarafından ta‘yîn olunan kapdan ve müfettiş hey’et-i idâre ile teşrîk-i mesâ‘î eder. Oyunların idâresi için muhtelif spor şu‘beleri kapdanlarından mürekkeb bir kapdanlar hey’eti mevcuddur ve bu hey’ete umûmi kapdan riyâset eder.
Madde 9- İşbu hey’etlerin a‘zâ-yı mevcûdenin nısfından bir fazlasıyla ittihâz edecekleri mukarrerât mevkî‘-i tatbîke vaz‘ edilir. Tesâvi-i ârâ vuku‘unda re’isin bulunduğu tarafın re’yi tercîh kılınır. Şu kadar ki kapdanlar hey’etinin hey’et-i idâreye muhavvel mukarrerâtını hey’et-i idâre kabul veya reddetmekde muhtârdır.
Madde 10- Her sene-i mâliyenin Mart ayı zarfında hey’et-i idâre hey’et-i umûmiyeyi ale’l-âde ictimâ‘a da‘vet eder. Heyet-i umûmiyenin mahall-i ictimâ‘ı Dersa‘âdet’de kulüp merkezidir. Lede’l-icâb hey’et-i idâre hey’et-i umûmiyeyi fevkalâde ictimâ‘a dahî da‘vet edebilir. Hey’et-i Umûmiyede yalnız a‘zâ-yı asliyeden olanlar isbât-ı vücûd ve beyân-ı mütâla‘a edebilirler. Gerek ale’l-âde gerek fevkalâde ictimâʻat için hey’et-i idare tarafından on beş gün evvel matbûât ile yevm-i ictimâ ilân olunur.
Kulüp A‘zâsının Evsafıyla Tâbi Olacağı Şerâit
Madde 11- Fenerbahçe Spor Kulübüˈne a‘zâ olabilmek için:
Evvelâ: Tahsil ve terbiye görmüş olmak.
Saniyen: Hukuk-ı medeniyesine mâlik bulunmak.
Sâlisen: Ashâb-ı namus ve haysiyetden olmak.
Rabian: Hiçbir cünha ve cinayetle mahkûm olmamış bulunmak.
Hamisen: Sporu kendisine bir san‘at-ı mahsusa ittihâz etmemiş olmak şartdır.
A‘zâ-yı asliye yirmi kuruş duhuliye on kuruş aidat-ı şehriye: a‘zâ-yı müteallime on kuruş duhuliye beş kuruş aidat-ı şehriye vermeye mecburdur.
“Fanfara” dahil olacaklar bâlâdaki aidat-ı şehriyelerine zamîmeten devam etdikleri müddetçe mahiye beş kuruş daha i‘tâ ve kulüp tabibinin müsaadesini istihsâl edecekdir.
Madde 12- A‘zâ aralarında muhâdenet ve samimiyet teşkiline son derece gayret ve yekdiğerinin hukuk-ı şahsiyesine hürmet ve kulübün nizamnamesiyle hususat-ı saire için tanzim edeceği talimât ahkâmına riâyet etmekle ve hayat-ı ictimaiye ve terbiye-i fikriyelerini bir aile-i mesude ve medeniye şerâit-i hayatiyesine tevfîk eylemekle mükellefdir.
Madde 13- Kulübe dahil olmak arzusunda bulunan a‘zâ-yı asliyeden iki zât tarafından tavsiye edilir. Tavsiye olunan zâtın isim ve hüvviyeti ve kimler tarafından tavsiye edildiği hey’et-i idare tarafından bir varakaya tahrîr ve on beş gün müddetle kulüp salonuna taʻlik olunur.
Bu müddet zarfında a‘zâ-yı asliyeden her biri kendi içtihadına göre “Kabulü muvaffıkdır” yahud “Kabulünde mahzur vardır” ibaresini hâvî mazrûf ve mumzâ bir varaka tanzim ve hey’et-i idare riyâsetine tevdî‘ ederler. On beş gün hitamında hey’et-i idare işbu zarfları küşâd ve tasnif ile ekseriyet hangi tarafda ise ona göre kabul veya red kararını verir.
Kabul kararı verildiği hâlde tavsiye olunan zâta matbû‘ bir taahhüd varakası irsâl ve mezkûr varaka aleʼl-usul mûmâileyhe ve kendisini tavsiye eden zevât tarafından imlâ ve imza edilir.
Madde 14- A‘zâ-yı müteallime madde-i ânifedeki şeraite tâbi olmakla beraber taahhüd varakasını ebeveynlerine imza etdirmeye ve kulüp tabibi tarafından muayene olmaya mecburdur.
Madde 15- A‘zâ-yı müteallime on birinci maddede beyân olunan şeraitle “Fanfara” dahil olabilirler ise de hey’et-i idare a‘zâsı olamazlar ve hey’et-i umumiyede bulunamazlar.
Vezâif
Madde 16- Reis-i umumi vezâif-i âtiyenin ifasıyla mükellefdir:
1. Kulübün muamelât-ı umumiyesine nezaret ve ledeʼl-icab hey’et-i idare müzakeratına iştirak ve riyâset etmek.
2. Her üç ayda bir muamelât-ı cemiyeti tedkik ve aynıyla veya iktizâ eden kuyûd-ı ihtirâzîyenin dermiyanıyla tasdik veya red etmek.
3. İndeʼl-icab hey’et-i idare vasıtasıyla hey’et-i umumiyeyi fevkalâde olarak ictimâ bir davet eylemek.
4. Hey’et-i idarece ihracına lüzum gösterilen a‘zâ hakkında hey’et-i mezkûre tarafından verilen kararı tasdik veya reddetmek. Reis-i umuminin müddet-i memuriyeti üç senedir. Müddet-i mezkûrenin hitamında yirmi dördüncü madde mûcebince yeniden bir reis-i umumi intihâb olunur. Şu kadar ki evvelki reis-i umuminin tekrar intihâbı mücazdır.
Madde 17- Hey’et-i idarenin vezaifi ber-vech-i âtîdir:
1. Hey’et-i idare reis-i umumi bulunmadığı zamanlarda hey’et-i mezkûre reisinin taht-ı riyâsetinde olarak lâ-ekal haftada bir ictimâ eder.
2. Kulübün biʼl-cümle umûr ve muamelâtına müte‘allik mukarrerât ittihâz eyler.
3. Muamelâtın ve kuyudat ve muhasebatın intizam-ı cereyanı ve kulübün terrakiyatına aid tedâbîr ve hususatı tezekkür ve icra-yı icabına tevessül eyler.
4. Yeniden dahil olacak a‘zâlar hakkında a‘zâ-yı asliyenin reylerini tasnif ve kulüp nizamnamesine mugayir hareketde bulunan a‘zâ hakkında yapılacak muameleyi tayin eyler.
5. Kulüp vâridâtının mâ-vudiʻa-lehine sarfı esbâbını teʼmine hasr-ı mesâî eder.
6. İttihâz etdiği mukarrerâtı zabıt defterine kayd ve tahrîr ve duhuliye, aidat-ı şehriye makbuzlarını imza ve tahtîm eyler.
7. Hey’et-i umumiyede kıraat edilecek raporları ve kulübün bilançosunu tanzim ve hey’et-i umumiyeyi davet eder.
Hey’et-i idarenin vazife-i memuriyeti bir senedir. Bu müddetin hululünde yeniden intihabat icra olunur ve eski a‘zâ miyânından dahi tekrar hey’et-i idare a‘zâsı intihâb olunabilir.
Madde 18- Umumi kapdan, kapdanlar hey’etine riyâset eder. Muhtelif spor şubelerine dahil olacak a‘zâları karara rabt etmek üzere hey’et-i mezkûreye tevdî‘ eyler.
Madde 19- Kapdanlar hey’eti muhtelif spor şu‘belerinin terakkiyâtına aid hususât ile iştigâl ve bu bâbda ittihâz-ı mukarrerât eyler. Mukarrerâtı miyânında hey’et-i idâreye ta‘alluk eden hususâtı bâ takrîr hey’et-i mezkûreye tevdi‘ eder. Her kapdan timini kendi tensîbi vechile teşkile salahiyetdar ise de teşkilâtı hakkında umumi kapdana ma‘lûmât vermeye mecburdur. Kapdanlardan her biri kendi timlerine müte‘allik aidât-ı şehriyeyi tahsil ve muhasebeci ve hey’et-i idareden musaddak makbuzlarını sahiblerine tevdî‘ eylemekle de mükellefdir. Kapdanların vazife itibariyle merci‘i umumi kapdandır.
Madde 20- Kâtib muhaberât ve müraselatı suret-i munzamada icra ve muamele-i kaydiyeyi ifa etmek ve hey’et-i idare kararlarını zabıt defterlerine geçirmek ve biʼl-cümle evrakın muntazam dosyalarını tanzim eylemekle mükellefdir.
Madde 21- Muhasebeci hey’et-i idare kararıyla vuku bulacak sarfiyatı icra ve aidat-ı şehriye ve vâridât-ı saireyi tahsil ve istifa ve muamele-i hesabiyeyi usul-ı muzaafeye tevfikan ifa edecek ve vâridât-ı sarfiyata müte‘allik her gûnâ evrak-ı vesâ’iki indeʼl-icâb ibrâz edebilmek üzere hıfz edecekdir. Muhasebeci hey’et-i idare kararına iktirân etmeyen hiçbir vâridât ve sarfiyatı istifa ve ifa etmeye ve kasasında beş liradan fazla para bulundurmağa me’zûn değildir. Beş liradan fazla mebâliğ hey’et-i idarece tensîb olunacak bir bankaya tevdî‘ kılınacakdır.
Madde 22- Müfettiş, kulübün her gûnâ muamelatını tedkik ve teftîşe ve gördüğü kusur ve nevâkısı bâ takrîr hey’et-i idâreye teblîğe me’mûrdur. Müfettiş kulübün bir senelik mu‘âmelâtı hakkındaki tedkikâtını hâvi alâ tarîki’l-hülasa bir rapor tanzim ve hey’et-i umûmiyede kırâ’et olunmak üzere hey’et-i idâreye tevdi‘ eder.
Madde 23- Hey’et-i umûmiye kulübün bir senelik mu‘âmelât ve hesâbâtı hakkında gerek hey’et-i idâre gerek müfettiş tarafından tanzîm ve kırâ’et olunacak raporları ve a‘zâyı asliye cânibinden verilecek takrîrleri istimâ‘ eder. Bunların me’âl ve mündericâtını haliyle veya icâb eden ta‘dilâtın icrâsıyla kabul ve tasdîk ve kulübün terakkiyâtına aid her gûnâ hususâtı bi’l-müzâkere bu bâbda ittihâz-ı mukarrerât eder. Re’îs-i umûmiyi ve hey’et-i idâre a‘zâsını intihâb ve ta‘yîn eyler.
Hey’et-i umûmiye ictimâ‘ında ekseriyet-i ârâ ile bir re’îs intihâb olunur ve ictimâ‘a riyâset eder. Hey’et-i umûmiye zabtı hey’et-i mezkûrece a‘’zâ miyânından intihâb olunacak iki zât tarafından tutulur ve hey’etin hitâm-ı müzâkerâtını müte‘âkib re’îs tarafından imzâ edilir. İttihâz olunan mukarrerâtdan ekseriyet-i ârâya iktirân edenler mer‘î ve mu‘teberdir.
Kulüp a‘zâsı ekseriyet-i ârâ ile ittihâz edilen mukarrerâta ittiba‘ etmeğe mecburdur
İntihâbât
Madde 24- Re’îs-i umûmi a‘zâ-yı asliye miyânından intihâb olunur. Bunun için işbu vazîfeyi ifâya muktedir en ziyâde ehliyeti olanlardan –muvâfakatleri istihsâl edilmek şartıyla- üç namzed intihâb edilerek hey’et-i umûmiyeye arz olunur ve hey’et-i umûmiyede re’y-i hafî ile bunlardan en ziyâde re’y kazanan re’îs-i umûmi ta‘yin kılınır.
Madde 25- Hey’et-i idâre intihâbâtı için ictimâ‘-ı umûmiden mukaddem hey’et-i idâre-i munfasıla hey’et-i cedîdeye a‘zâ olabilecek zevâtın efkârını ba‘de’l-istimzâc namzed olarak gösterebildiği gibi a‘zâ-yı asliyeden olanlar dahi kendi namzedliklerini vaz‘ edebilirler ve bu sûretle irâ’e edilen namzedler re’y-i hafî ile ayrı ayrı intihâb kılınır.
Madde 26- Her time hey’et-i idâre tarafından bir kapdan ve bir de kapdan mu‘âvini ta‘yin edilir.
Mevâdd-ı Müteferrika
Madde 27- A‘zânın nizamnâme ahkâmına ri‘âyet etmesi şartdır. Aksi takdirde icâb-ı hâle ve adem-i ri‘âyetin derecesine göre o a‘zâ hakkında hey’et-i idârece ittihâz ve re’îs-i umûmi tarafından tasdîk olunacak karâr dairesinde îfâ-yı mu‘âmele olunur.
Madde 28- Hey’et-i idâre a‘zâsından biri bir müddet-i kalîle için gaybubet etdiği takdirde hey’et-i mezkûrenin inzimâm-ı re’yiyle diğer bir a‘zâyı tevkîl eder. Kapdanların gaybûbetinde kapdan mu‘âvinleri tarafından icrâ-yı vekâlet edilir.
Madde 29- Hey’et-i idâreden istifâ edip de re’îs-i umûmice istifâsı kabul edilenlerin yerine kendilerinden sonra o mevki‘ için en çok re’y kazananlar ta‘yin edilir. Re’îs-i umûminin istifâsında hey’et-i idâre der-akab hey’et-i umûmiyeyi ictimâ‘a da‘vet eder. Yirmi dördüncü madde mûcebince re’îs-i umûmî intihâb olunur.
Madde 30- İhtilâs ve muhill-i nâmus ve haysiyet harekâtından dolayı hey’et-i idâre kararı ve re’îs-i umûminin tasdîki ile kulüpden tard olunan a‘zâ bilâhare hiç bir sebep ve sûretle kulübe kabul olunamaz. Bu gibilerin ahvâl ve harekâtı hakkındaki tedkikât ve ol bâbda hey’et-i idârece ittihâz edilen mukarrerât bir varaka-i umûmiye ile bi’l-umûm kulüp a‘zâsına iblâğ ve onunla hiç vechile münâsebetda bulunmaması kendilerine ricâ ve tavsiye olunur.
Madde 31- Her nasılsa yalan söylemek, seb-i şetm etmek, velev latîfe tarzında rüfekasından biriyle istihzâ eylemek, bir diğerinin hukûk-ı şahsiyesine ta‘arruz etmek, verdiği sözde bilâ-ma‘zeret sebât etmemek, dinini ve milletini tezyîf edecek ahvâl ve harekâtda bulunmak gibi âdât-ı kasîmeyi i‘tiyâd etmiş olanların ihtârât ve tenbihât-ı münasibe ile nazar-ı dikkatleri celb edilecek ve lede’l-icâb düçâr-ı tevbîh olacaklardır. Bunlardan tenbihât ve tevbîhât ile ıslâh-ı hâl etmeyeceği anlaşılanlar kulüpden ihrâc mu‘âmelesine düçâr olacaklardır.
Madde 32- Mevâdd-ı sabıka mûcebince kulüpden ihrâc olunanlar hakkında gerek Dersa‘âdet’de gerek taşrada bulunan diğer spor kulüplerine de ma‘lûmât verilecek ve onların da her ihtimâle karşı bu bâbda nazar-ı dikkatleri celb olunacaktır.
Madde 33- Her a‘zâ spora müte‘allik elbise vesâ’ireyi kulüpce ittihâz edilen numuneye tevfikan kendi hesâbına olarak tedârik etmeğe mecburdur.
Madde 34- Kulübün kırtasiye, kahve, su gibi masârıf-ı müteferrikası aidât-ı şehriyesinin yüzde onunu (%10) tecâvüz etmeyecekdir.
Madde 35- İşbu nizamnâme ahkâmından bazılarının tay ve ta‘dili veya yeniden ba‘zı mevâd ilâvesi hakkında vuku‘bulacak teklîf hey’et-i umûmiyece şâyân-ı kabûl görüldüğü takdirde ta‘dilât ve ilâvât-ı mukteziye îfâ edilecekdir.
