İşgal yıllarında İstanbul’da yapılan maçları en iyi anlatan tabir bu olsa gerek: Yükseklere çıkan fesler!
Çelebizade Sait Tevfik, Spor Alemi dergisinin 15 Temmuz 1920 tarihli sayısında Türk karması ve Fransızlar arasında yapılan maçı anlatmış. İstanbul’un en gözde kulüpleri olan Fenerbahçe, Galatasaray, Beşiktaş, Altınordu, Nişantaşı ve Süleymaniye’nin birbirinden meşhur futbolcuları bir olup Taksim Stadı’nda Fransızları yeniyorlar.
27 Haziran Pazar günü Taksim’de yapılan büyük maç pek heyecanlı olarak cereyan etti.
Türkler takımı bazı yerlerinde çürük yapmışlardı. Halbuki böyle milli maçlarda çıkacak timler daima iyice tetkik edilmelidir. Çünkü bu oyunların neticesi daima müessir olur.
Birinci partide kemal-i sükunetle oyun devam ediyordu. Sol kornerden atılan top Bekir Bey’in kafasıyla kaleye ithal edildi. Bundan sonra oyun ziyade heyecanlandı. Türklerin pek ziyade emek sarf ederek getirdiği toplar Fransız müdafaasının gayreti önünde hep neticesiz olarak kalıyordu. Bu parti biraz karışıkça cereyan etti.
İkincide Fransızlar oyuna hakim bir vaziyette başladılar ve kale önünde verilen bir frikikten attıkları golü tozlar arasında kümelenmiş kitlenin aynı nakaratıyla ortalığı inletircesine ilan olundu. Bundan sonra Fransızların her vuruşuna etraftan yükselen sadaların teşyileri ilave ediliyordu. Beş yüzden fazla Türk bu halden çok müteessir olarak bir sayı da kendi taraflarından yapılmasını bekliyorlardı. Ve ilk sükunetli dakikalarını şimdi pek geride bırakarak asabiyet içinde kıvranıyorlardı. Bu asabiyet çok sürmedi. Bekir Bey tarafından ikinci sayı yapıldı, ortalık inledi. Yükseklere çıkan fesler tozlar arasına yuvarlandı. Fakat bu galeyanı yine Bekir Bey’in üçüncü ve Hüsnü Bey’in dördüncü hatta Rüştü Bey’in beşinci sayıları hasım taraftarlarını birdenbire susturmaya sebep oldu.
Oyunun ikinci partisi Kadıköyü’nde pek ehemmiyetli zannedilen maçlardan daha güzel cereyan etmişti.
15 Temmuz 1920 | Spor Alemi Dergisi (Çelebizade Said Tevfik)
Rahmetli Rüştü Dağlaroğlu’nun kitabında, Fenerbahçeli şehitler listesinde ismi geçen İsmail Zeki Bey’in şehadetine dair detayları geçtiğimiz gün sitemizde yayınlamıştık. Milli mücadelenin meşhur pilotlarından biri olan ve İzmir’in kurtuluşunun 1. yıl dönümü törenlerinde bir kaza sonucu şehit düşen İsmail Zeki Bey’in yüz yılın maçında sahada olduğu anlaşıldı. Kahramanlığı su götürmez bir şehidin var Fenerbahçe! Ve bu şehit yüz yılın maçında oynamış.
Aşağıda göreceğiniz; 20 Ağustos 1922 tarihinde Akşam gazetesinde yayınlanan maç haberi, Spor Alemi’nin 31 Ağustos 1922 tarihli haberiyle bir araya geldiğinde Fenerbahçelileri ve Fenerbahçe Spor Kulübü’nü çok sevindirecek bu bilgi meydana çıktı.
Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü tarafından 28 Temmuz 2022 tarihinde düzenlenen “Yüzyılın Maçından Yüzyılın Zaferine” panelinin üzerinden bir ay geçmeden ortaya çıkan bu değerli bilgi, bizi müstakbel yeni bilgiler için de çok ümitlendiriyor… Şehitlerimizin ruhları şâd olsun…
“İstanbul’da büyük şerefler kazanan Türk İdmancılarının muvaffakiyetleri ve gösterdikleri kabiliyetler nakabil-i inkardır. Spor hayatı son zamanlarda Türkiye’de o kadar taammüm etti ki, hemen her mahallenin müsait mevkilerinde çocuklarla gençlerin top oynamaları yalnız İstanbul’da değil, Anadolu’nun ücra köşelerinde bile mevcuttur. Kazalarda bile idman yurtları tesis etmiş ve herkes kendi kabiliyeti ile mütenasip bir sporda hazır-ı vücud etmiştir. Ankara’da seyrettiğim takımların birinci ve ikinci timleri pek güzeldi. Bilhassa spor hayatı son zamanlarda orduda taammüm etmiş ve maçlara zabitan büyük bir hevesle iştirak ederek yalnız harbde değil sporda da büyük muvaffakiyetler göstermiştir. Bu cümleden olmak üzere burada Cuma günü kolordu zabitanı ile garp cephesi zabitanı arasında müsabaka vuku buldu. Akşehir’in münasip bir mahalinde izhar edilen çadırlara daha bir saat evvel fevc fevc erkan ve ümerayı askeriye ile ahali-i beldeden bir çok züvvar gelerek izhar edilen mevkilere dolmuştu. Spora yalnız ahali ve meraklılar değil, ordunun en ileri gelen ümerasının da alaka göstermektedir. Ezcümle bu maçta Başkumandan Mustafa Kemal Paşa ile İsmet, Nureddin, Yakup Şevki ve erkanı harbiye umumiye reisi Fevzi Paşa ile Garp Cephesi Erkanı Harbiye Reisi Asım ve daha birçok erkan ümera ve zabıtanı hazır bulunmuşlardır. Tam saat altıda her iki taraf muntazam ve temiz formaları ile meydana geldiler. Referin ilk düdüğünde müthiş bir çarpışma başladı. Her iki taraf da güzel şutlar çekiyor ve muntazam paslar veriyor.
Bilhassa sıkı şut çekmekte cidden muvaffak olanlar var. Oyun muntazam bir surette devam etti. bu esnada Akşehir üzerinde süzülen tayyarelerle çadırlar arasındaki mevkide güzel havalar terennüm eden müzika maça bir harikuladelik veriyordu. Her iki taraf sıkı çarpıştıktan berabere kaldılar.”
Akşam 20 Ağustos 1922
Cephede Spor
“Çolak Kemal Beyefendi’nin takımıyla Kazım Paşa’nın takımı arasında yapılan iki müsabakanın birincisinde bire karşı iki sayı ile Kemal Beyefendi’nin takımı galip, ikincisinde berabere kalmışlardır. Cephe karargahında müteşekkil futbol takımıyla Kemal Beyefendi’nin (Kemalettin Sami) takımı arasında icra edilen maça Mustafa Kemal Paşa hazretleri, Fevzi, İsmet, Yakup Şevki, Nureddin, Fahrettin Paşa’lar hazeratı ile Kemal Beyefendi ve pek çok büyük rütbeli ümera ve zabitan gelmişler müsabakaya da atlayıcı İzzet Bey hakem intihap edilmişti. İlk dakikadan itibaren Kemal Bey’in takımı daima topu cephenin kalesi önünde dolaştırmaya başlamışsa da kalecinin mahareti sayı yapılmasına mani oluyordu. Cephe takımında Anadolu kulübünden Ferid, Tayyareci Zeki, Hüsnü ve Vehbi Beyler çok fedakarane çalışmışlarsa da nihayette müsabaka berabere neticelenmiştir.”
Bundan iki sene önce “Fenerbahçe İşgalcileri Sepetledi” yazımızda değindiğimiz 30 Eylül 1923 tarihli Fenerbahçe-Coldstream Guards maçına “Resimli Gazete” mecmuasında da yer verilmiş. İngilizlerin 5-1’lik mağlubiyetinin giderayak hediye olarak değerlendirildiği maç, 10 Ağustos 1923 tarihinde oynanan ve Fenerbahçe’nin 0-3 kaybettiği maçın rövanşı olarak görülmüş.
Bu sıralar Fenerbahçe’nin işgal takımlarıyla yaptığı maçlar yine sık sık gündeme geliyor. Akıl, mantık, izan ve vicdana çok uzak düşen görüşler dile getirilirken, Fenerbahçe tarihine en akıl almaz sözlerle saldırılıyor. Bu meczubane sözlerin tarihte hiçbir karşılığı olmadığını bilmekle beraber, dönem kaynaklarını aktarmayı da bir vazife addediyoruz.
Maç haberinin hemen peşinden gelen tenis haberi de ayrıca tebessüm ettiren cinsten… Zeki Rıza Sporel ve Fuat Bey (muhtemelen Kayacan’dır) arasındaki yarı final maçının sonucuna da ayrıca bakacağız. Günün birinde Fenerbahçe’nin tenis tarihçesini yazabilmek ümidiyle… Kısa ama keyifli okumalar dileriz…
Aynı gün Fenerbahçe futbol takımımız da Taksim Stadyumu’nda şehrimizde en son olarak kalan İngilizlerin teşkil ettikleri kuvvetli bir takımı mağlup etmek suretiyle giderayak İngiliz işgal kuvvetlerine hatırdan çıkmayacak bir hediye ikram etmiş oldu ve iki üç ay evvel (Coldstream) takımı ile yaptığı müsabakada üç kıymetli uzvundan mahrum olmaası hasebiyle uğradığı mağlubiyetin acısını çıkardı. İngilizler Türk takımını yenmek için bütün kuvvet ve gayretleriyle çalışmalarına rağmen yaptıkları (1) sayıya mukabil (5) sayı ile mağlup oldular.
Geçen Cuma günü Fenerbahçe kulübünün (tenis) sahasında, bu senenin tenis turnuva müsabakalarının ilk kısmı icra edildi ve Fuat ve Zeki Beylerin muvaffakıyetleriyle neticelendi. Önümüzdeki Cuma günü bu iki tenisçi yarı son müsabakasını yaparak neticeyi elde edeceklerdir.
Sporcu | 6 Kasım 1923 – Resimli Gazete (Giderayak Hediye)
Fenerbahçe – Atatürk ilişkisine dair sözlü aktarımlar hepimizin malumu. Tüm bu aktarımları saygıyla kabul edip; tarihin yasası gereği somut kanıtlara, belgelere ulaşma amacıyla yaptığımız çalışmaların verdiği meyveleri sizlerle paylaşmaya devam ediyoruz. Cumhuriyet’in kuruluşunun 98. yılında, Fenerbahçemiz’in Mustafa Kemal Paşa’nın gazetesi “Minber”de yer alan haberi ile karşınızdayız.
Adını dini bir terim olan ve “Yüksek, özel yer” anlamına gelen minberden alan gazete, I. Dünya Savaşı’ndan yenik ayrılan Osmanlı Devleti’nin galip devletler ile Mondros ateşkes antlaşmasını imzalamasından 1 gün sonra yayın hayatına başladı.
Gazetenin sahibi olarak Mustafa Kemal Paşa’nın yakın dostu Ali Fethi (Okyar) Bey, sorumlu müdürü ise yine Mustafa Kemal Paşa’nın uzun yıllar yakınında olacak olan Doktor Rasim Ferit (Talay) Bey gözüküyordu.
Mustafa Kemal Paşa ile Ali Fethi Bey’in dostluklarının ve birbirine yakın siyasi düşüncelerinin, Minber’in yayın hayatına başlamasındaki en önemli etken olduğunu söyleyebiliriz. Peki iki arkadaşın buluştuğu ortak payda neydi?
Mustafa Kemal Paşa ve Ali Fethi Bey, İttihatçı iki subaydılar. Ancak İttihat ve Terakki Cemiyeti içerisinde Talât, Enver ve Cemal Beylerin yönlendirdiği genel merkezin otoriter tutumuna karşı çıkan bu iki arkadaş İttihat ve Terakki’nin liberal kanadını temsil ediyorlardı. Bu karşıtlığın en çok kendini gösterdiği konu ise, cemiyetin asker üyelerinin politikaya ve devletin idari işlerinde söz sahibi olup olmamasıydı. Genel Merkez, asker olan üyelerin politikaya ve devletin idari işlerine karışmalarına karşı çıkmazken, Mustafa Kemal ile Fethi Beyler, cemiyetin kongrelerinde bu tutumu eleştirmişler, askerlerin politikadan uzaklaştırılmasını istemişlerdi.
Gazetenin genel yayın yönetmeni olan Dr. Rasim Ferit ise o yıllarda İstanbul İl Sıhhiye müdürü olarak görev yapıyordu. Dr. Rasim Bey, hem Mustafa Kemal Paşa’nın hem de Ali Fethi Bey’in ortak arkadaşıydı.
Dr. Rasim’in Mustafa Kemal Paşa ile olan yakınlığını mektuplaşmalarından anlıyoruz. Mustafa Kemal Paşa, İstanbul dışında bulunurken, önemli konularda Başkent’teki yüksek makamlar ve kişilerle haberleşmesi gerektiğinde, mesajlarını, güvendiği arkadaşı Dr. Râsim Ferit Bey aracılığı ile yolluyordu. Bu mektuplardan birinde ortaya çıkan detay ise, Minber Gazetesi’nin doğmasına yol açacaktı.
İktidar Boşluğu ve Teklif
Savaşın kaybedilmesinin ardından devleti savaş döneminde yöneten İttihat ve Terakki Hükümetinin istifa etmesi ile iktidar koltuğu boşalmıştı. Bu iktidar boşluğunun doldurulması, devletin ateşkes ve barış antlaşması sürecinde iyi temsil edilmesi için çare arayanlardan birisi de Yıldırım Orduları Grup Komutanlığında ikinci adam olan Mustafa Kemal Paşa’ydı.
Hükümetin istifasından sonra kurulacak İzzet Paşa hükümetinde “Harbiye Nazırı” ve “Başkomutanlık Genelkurmay Başkanlığı” görevlerini yürütmek isteyen Paşa, bu teklifini Adana’dan çektiği telgrafla İstanbul’a iletti. Telgrafın gönderildiği kişi ise arkadaşı Dr. Rasim Bey’di.
Mustafa Kemal Paşa, Dr.Rasim Bey’den teklifini hem sadrazama hem de Padişah Vahdettin’e iletmesini istiyordu. Dr. Rasim Bey’in aracılığı ile saraya giden teklifin reddedilmesinin ardından kurulmuş olan İzzet Paşa hükümetinin ömrü de uzun olmayacaktı. Bu aşamada Mustafa Kemal Paşa, Dr.Rasim Bey’e gönderdiği ikinci mektupta, teklifinin reddedilmesinin sebeplerinin araştırılmasını ve konunun Ali Fethi Bey ile de değerlendirilmesini arkadaşı Dr. Rasim Bey’den rica ediyordu.
“Minber”
İşte Minber Gazetesi Osmanlı Başkentinde bir iktidar boşluğu varken, devlet yenik ayrıldığı savaşın ardından Mondros Ateşkesi’ni imzalamışken yayın hayatına başladı. İlk sayının kapağında Mondros Ateşkes Antlaşmasının maddeleri yer alıyordu.
Gazetenin, ülkenin içinde bulunduğu durumdan çıkarmak için çareler arayan ve o dönemde “Milliyetçi” olarak nitelenen Mustafa Kemal Paşa ve Ali Fethi Bey gibi kişilerin fikirlerinin kamuoyunda destek bulması için bir araçtı.
Kuruluş için gereken sermayeyi 3 arkadaş sağladılar ve “Siyasi, İlmi, Edebi, İktisadi Günlük Gazete” olan Minber, Mondros Ateşkesinin imzalanmasının ertesi günü İstanbul’da yayınlanmaya başlandı.
İzzet Paşa hükümetine girmek için yaptığı teklifin reddedilmesine rağmen, daha önceden yaverliğini yaptığı Padişah Vahdettin’e birkaç ziyarette bulunan Mustafa Kemal Paşa, bir yandan da Minber aracılığı ile kendisini kamuoyuna tanıtmaya çalışıyordu. Gazetenin 17.sayısında kendisi ile yapılmış ve askeri kariyerini anlatan bir haber, gazetenin ilk sayfasını süslüyordu.
İzzet Paşa hükümetinin kısa sürede istifa etmesinin ardından, Padişah Vahdettin hükümeti kurma görevini Tevfik Paşa’ya verdi. Bu esnada Minber grubu, Meclis-i Mebusan’da Tevfik Paşa’nın güvenoyu olmaması için çalışmalar yaptı. Ancak başarılı olamadı.
Mustafa Kemal Paşa’nın, kabinede yer alma ümidi; bir anlamda da Minber’in misyonu, 21 Aralık 1918’de sona erdi. Bu tarihte Tevfik Paşa hükümeti Meclis-i Mebusan’ı süresiz olarak feshetti. Gazetenin 51 sayılık yayın hayatı bu olay ile birlikte noktalanmış oldu. Minber döneminin sona ermesinin, başta Mustafa Kemal Paşa olmak üzere, Osmanlı’nın milliyetçi kanadının mücadelelerini meşruti zeminde yapma umutlarını tükettiğini de değerlendirmelerimize ekleyebiliriz.
Fenerbahçe, Minber’de
Ülkenin genel siyasi durumuna paralel olarak, dönemin tabiri ile “spor aleminde” de durum farklı değildi. Balkan Savaşlarının ardından liglerin yönetimini yabancılardan devralan Türkler, kendi aralarında yaptıkları mücadeleleri sadece sahada değil, masada da sürdürüyorlardı. Fenerbahçe – Galatasaray ekseninde geçen bu mücadeleyi fırsat bilip aradan sıyrılan ve İttihat ve Terakki’nin takımı hüviyetini taşıyan Altınordu, İstanbul’un mütareke dönemi futbolunda öne çıkıyordu. Maçların yarım kaldığı, savaşların liglerin tamamlanmasına engel oluşturduğu bu dönem, aynı zamanda Kadıköy’ün Sarı-Lacivert takımının “Esir Şehrin Moral Kaynağı” olmasına şahitlik edecekti.
Fenerbahçe’nin mütareke ve işgal yıllarında İngiliz takımları ile yaptığı maçların ilki “Atatürk ve Fenerbahçe” ilişkisinin yeni ve önemli bir satır başı olarak tarihteki yerini bu yazı ile birlikte alıyor. Mustafa Kemal Paşa için o dönem taşıdığı önemi yukarıda ortaya koyduğumuz Minber Gazetesi’nin 29. sayısında yer alan Fenerbahçe haberinin, detayları dikkate alındığında, kulübümüzün gurur vesilelerinden biri olacağından şüphe duymuyoruz.
Fenerbahçe’nin mütareke döneminde İngiliz takımlarıyla yaptığı maçların ikincisi, Minber’in 30 Kasım 1918 tarihli sayısında şu ifadelerle yer buldu:
“Dün Union Kulüp’te Fenerbahçe ile İngiliz Takımı arasında bir futbol maçı yapıldı. Fenerbahçe kulübü bu müsabakaya ümit edildiği kadar kuvvetli bir takım ile çıkamadığı gibi oyuncular arasında da kendilerinden beklendiği ölçüde bir yardımlaşma yoktu.Birinci yarıda her iki tarafın hücumları sonuçsuz kaldı. İkinci yarıda İngilizler ard arda iki gol yaptılar. Maçın sonlarına doğru Fenerbahçe de buna bir sayı ile karşılık verdiği için oyun bire karşı iki gol yapan ingilizlerin galibiyeti ile sonuçlandı. İngilizlerin dün çıkarmış oldukları takım kuvvetli kabul edilemez. Bunun bizim kulüplerin kuvvetini ölçmek için yapılmış bir tecrübe olduğuna, şehrimizde bir çok ingiliz askeri bulunduğu için pek kuvvetli takımlar çıkaracaklarına şüphe yoktur. Dört senedir birkaç müsabaka haricinde spor aleminde geniş bir durgunluk hüküm sürerken, Balkan muharebesi esnasında olduğu gibi bu sene de iyiden iyiye faaliyetler başlayacağı tabidir. Önümüzdeki cumadan itibaren lig maçlarına başlanacaktır.”
29 Kasım 1918’deki maç ile ilgili diğer bilgilere dönem basınının diğer temsilcilerinden ulaşmak mümkün. 30 Kasım 1918 tarihli İkdam Gazetesi’nde bu önemli maçın haberi şu satırlarla okuyucuya aktarılmış:
“İngiliz ikinci alayı üyeleriyle Fenerbahçe Kulübü arasında dün saat ikide Kadıköy İttihat Kulübü’nde bir müsabaka yapılmıştır. İngiliz takımı egzersizleri bulunduğundan dolayı (muhtemelen maçtan sonra kışlada egzersiz olduğuna atıf var) kırk beşer dakika olan oyun devrelerinin yarımşar saate indirilmesini istemişler ve bu talep kabul edilerek oyun müddeti bir saat olmak üzere ayarlanmıştır. İlk yarıda her iki taraf da şiddetli hücumlarda bulunduğu halde bir netice çıkmamıştır. Bu müddet zarfında İngiliz kaleci Mister Morris kaleyi gayet iyi müdafaa etmiştir. İkinci yarıda Fener’in müdafi (bek) tarafından yapılan hata üzerine İngilizler tarafından bir penaltı vuruşu yapılmış ve bu suretle Fener ilk golü yemiştir. Bunun üzerine oyun devam etmiş ve İngilizler bir, Fenerbahçe de daha bir gol yemişler. Bu suretle oyun bir karşı iki olarak Fenerbahçe aleyhine neticelenmiştir. Oyun esnasında Fener’in bazı azası Kadıköyü’ndeki yangın sebebiyle oyunda hazır bulunmamışlar ve bu sebepten gelecek Pazartesine bir maç daha yapılmasına karar verilmiştir. Oyun esnasında Galip ve Zeki Bey’ler özellikle takdir edilmişlerdir.“
Dönemin iki gazetesinin haberlerini, Fenerbahçe ve Türk Spor tarihçiliğinin önemli ismi Rüştü Dağlaroğlu’nun notlarında yer alan bilgilerle desteklediğimizde; İkdam Gazetesi’nde sözü edilen ve Fenerbahçe’nin sahada eksik takımla yer almasına neden olan yangının kaleci Karnik Arslanyan’ın evinde çıktığını öğreniyoruz.
Fenerbahçe : Ümit Edilen
Haberi bulduğumuzda “Mustafa Kemal Paşa, kendi gazetesini okuyordur herhalde” diye düşünmüştük.
Haberin detaylarını ortaya çıkarmaya başladığımızda, gözlerimiz buğulandı önce.
Fenerbahçe tarihine bir Cumhuriyet Bayramı hediyesi bırakacak olmanın gururunu “Fenerbahçe kulübü bu müsabakaya ümit edildiği kadar kuvvetli bir takım ile çıkamadığı gibi” cümlesine sığdırdık.
Mustafa Kemal Paşa bir gazete çıkaracak, gazete sadece 51 gün yayınlanacak, bu 51 günün içinde Fenerbahçe maçının haberi olacak, haberde de Fenerbahçe’den “ümit edilen” diye bahsedilecek.
Fenerbahçe’nin, Mustafa Kemal’in ümit ettiği kadar kuvvetli bir takımla sahaya çıkamamasının sebebi de takımın yarısının Kaleci Karnik Arslanyan’ın evinde çıkan yangını söndürmek için yardıma koşması olacak. Sahaya çıkan takıma “Fenerbahçe” emanet edilecek.
Kendi vatanında, ülkeyi işgale gelen İngiliz takımına yenilgi hazmedilemeyecek. “Gelecek hafta bir daha oynayalım” denilecek… Fenerbahçe… Ümit edilen…
Spor Alemi dergisinin 21 Eylül 1922 tarihli sayısında, Fenerbahçe Spor Kulübü’nün düzenlediği bir balonun haberi var. İzmir’in kurtuluşuna tesadüf eden o güzel akşamda Fenerbahçe kendisine en çok yakışanı yapmış ve İzmir şerefine bu müthiş milli bayramı kutlamış. Aslında her 9 Eylül’de bunu tekrar etsek, ne güzel olur…
Fenerbahçe Kulübü son kazandığı zaferlerden sonra 9 Eylül akşamı İzmir’in istirdadına müsadif olduğundan Fenerbahçe’deki (Belvü) bahçesinde muazzam bir tesid bayramı yapmıştır. Etrafta yüzlerce renkler ile patlayan, ziya saçan fişekler, mehtaplar arasında birkaç spor numarası da programına ithal edilmişti.
Bahçe pek kalabalık olmakla beraber intizam çok gözetiliyordu. Programdaki numaralardan birincisi Sıtkı Bey tarafından yapılan boks idmanları oldu. Bilahare Hikmet Bey de arkadaşına refakat etti. Bundan sonra üç çift ciddi amatör boş maçı icra edildi. İlk olarak Ziya Bey ile Feyzi Bey arasında üç raundluk maç başladı. İkinci devrede Ziya Bey müsabakayı terk ettiğinden Feyzi Bey galip addedildi. Çevik harekatı, seri görüşleriyle Feyzi Bey’i takdir etmemek kabil değildir.
İkinci maç Raşit Bey ile Kemal Bey arasında dört raund yapıldı. Bunda da tarafeyn pek ziyade gayret gösterdiğinden berabere neticelendi.
Son maç Selami Efendi ile Aleksandr arasında dört raund olup bunda da Selami Bey hasmı kadr-i maharet gösterdiyse de müptediliği mağlubiyetine sebep oldu. Bu maçlarda muvaffakiyet gösteren idman evi boksörleri hazirun tarafından pek çok alkışlanmıştır.
Bu programa Fenerbahçe kulübünden Feyzi ve Hayri Beylerin eskrim maçları da ilave edilmiştir. Bundan sonra İzmir şerefine Darüleytam talebesinin zeybek raksı, milli oyunlarımızdan laz, kürt, çerkes dansları yapılarak müsamereye nısf-ül-leylden sonra nihayet verildi.
Fenerbahçe tarih yazımında, 1932 yılında yananKuşdili Lokali‘nden söz edilirken, Sabri Toprak tarafından lokale getirilen “İttihat ve Terakki Kütüphanesi”ne de yangında zayi olanlar arasında yer veriliyor.
“İşgal yıllarında Fenerbahçe” konulu araştırmalarımız esnasında, Sabah gazetesinde (*) denk geldiğimiz bir haber, bize bu konu hakkında ince bir ipucu veriyor. Meğerse cemiyetin genel merkezinde bulunup sandıklara konan kitapların bir yerden diğerine teslimine, dönemin meşhur siması ve aynı zamanda Fenerbahçe’nin de başkanı olan Sabri Toprak memur edilmiş.
Belki (veya belli ki) o da kitapların bir kısmını, en güvenilir yer olarak gördüğü, Fenerbahçe Spor Kulübü lokaline getirip bırakmış. Eğer vaziyet böyleyse, kim bilir yangında nasıl da içi yandı rahmetlinin…
Aşağıda ilgili haberin transkripsiyon metnini okuyabilirsiniz :
“İttihat ve Terakki Merkez-i Umumisi’nde zuhur eden kitaplar sandıklara mevzî olduğu halde Maliye Nezareti Emlak-ı Amire Müdüriyeti’ne getirilmiştir. Bu kitaplar meyanında haiz-i ehemmiyet ve kıymet asar-ı nadire mevcuttur. Saruhan mebusu sabıkı Sabri Bey bunları maliyeye teslime memurdur. Kitaplar Kitaphane-i Umumi’de istifade-i umumiyeye vaz’ edileceğinden bunları teslim için memuru mahsus gönderilmesi Maliye Nezareti’nden Maarif Nezareti’ne yazılmıştır.”
(*) İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı arşivinde yer alan yayınlar içinde Sabah gazetesinin özel bir yeri var. 4 Mart 1919 tarihine kadar Ali Kemal’in başyazarlığını yaptığı gazetede, 5 Mart 1919’dan itibaren Refik Halit (Karay) sermuharrirliğe geçiyor. Kitaplık arşivinde ise bu durum, gazetenin genel bilgi metninde şöyle değerlendirilmiş :
“İmtiyaz Sahibi: Papadapulos, Mihran; Müdür: Mihran, M. Emin, Aleksan, Ahmet Hilali, Mehmed Ziyâ; Ser Muharrir: Şemseddin Sami, Ali Kemal, Refik Halid, Lütfi Fikri; Baş Kepaze: Artin Kemal, Kepazelik Müdürü: Mihran Ağa”
Anadolu’dan doğan kurtuluş mücadelesinin 30 Ağustos’ta zaferle sonuçlanmasından sonra imzalanan Mütareke gereğince Refet Paşa 19 Ekim 1922’de Mudanya’dan İstanbul’a geldi. Başkent, 16 Mart 1920 tarihinden beri işgal altındaydı. Ancak kazanılan zaferin ardından Türk’ün İstanbul’da ayak sesleri duyulmaya başlanmıştı. Bu ayak seslerini Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) adına temsil eden Refet Paşa, İstanbul’da çok önemli temaslarda bulundu. O önemli temaslardan biri de 3 Kasım 1922 tarihinde futbol takımının maçını izledikten sonra Fenerbahçe Kulübü’nü ziyareti idi. Bu yazımda Fenerbahçe Tarihi’nde ilk kez yayınlanan iki belge ve Spor Âlemi Dergisi’nin ziyaret gününe ait izlenimlerine yer vereceğim.
Mudanya’dan İstanbul’a
Refet Paşa, İstanbul’da coşku ile karşılandı. Anadolu’da Kurtuluş Savaşı veren milletin İstanbul’daki mensupları işgal altında geçirdikleri yılların yakında sona ereceğinin sevinci içerisindeydiler. Toplumun her kesiminde yaşanan bu sevinci paylaşanlar arasında şüphesiz spor kulüplerinin yöneticileri de vardı. Temmuz ayında bir araya gelerek kurdukları ülkenin ilk spor örgütü olan “Türkiye İdman Cemiyeti İttifakı” (TİCİ) olarak Refet Paşa’yı karşılamakla kalmamış, gelişinden 2 gün sonra, 21 Ekim 1922’de kendisine “hoş geldiniz” ziyaretinde bulunmuşlardı. Başkanı Galatasaray’dan Ali Sami Bey (Yen) olan, üyeleri arasında Fenerbahçe’den Hasan Kamil Bey (Sporel)’in de bulunduğu TİCİ heyetinin, Refet Paşa ile bu ilk görüşmesinin detaylarını Spor Alemi Dergisi’nden öğreniyoruz.
Refet Paşa’nın heyete hitaben “İstanbul idmancılarının yabancı devlet kuvvetlerine karşı kazandıkları başarılardan dolayı çok memnun olduğunu” belirtmesi, işgal yıllarında işgal kuvvetlerine karşı bir çok spor dalında verilen mücadelenin önemini ortaya koyuyor. Bu konuya yazımızın sonunda tekrar değineceğiz.
Refet Paşa Hazretleri Sporcularımız Arasında
Refet Paşa Hazretleri Cumartesi günü Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı Heyeti ile Spor Alemi Mecmuası Müdürünü kabul buyurmuşlardır.
21 Ekim Cumartesi günü öğleden sonra Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı Reisi Ali Sami Bey’in başkanlığında bir heyet Refet Paşa Hazretlerini ziyaret ederek kendisine İstanbul’daki idmancılar adına hoş geldiniz dileklerini iletmişlerdir.
Heyet; Ali Sami, Burhaneddin, Fethi, Nuri, Hikmet, Hasan Kamil, Saib, Hamdi Beyler ile fahri üyelerden Abidin Daver ve Spor Alemi dergisi adına Sait Beylerden oluşuyordu.
Refet Paşa’nın İdmancılarımıza Hitabesi:
Refet Paşa, dergimiz için resimlerinin çekilmesine izin verdikten sonra, fevkalade bir samimiyet ile kabul ettiği heyet üyelerinin ayrı ayrı ellerini sıkarak kısa bir konuşma yapmışlardır:
“Milletlerin yalnız dimağları değil bedenlerini de terbiye ve takviye etmek zorunda olduklarını, çünkü sağlam bir dimağın sağlam bir bedende bulunduğu gerçeğinin bütün milletlerce bilindiğini ve İstanbul’daki Türk gençlerinin idmancılık alemindeki başarılarını işiterek daima memnuniyet hissettiğini, yalnız vatanı kurtarmayı amaçlayan milli mücadelenin emrettiği görevleri yerine getirirken idmancılarımızın çalışmalarını yakından takip edemediği için çok üzgün olduğunu” belirtmiş ve “Gençlik her sahada olduğu gibi idmancılık sahasında da çalışmalı, yükselmelidir. Çalışmalarınızı takdir ve tebrik, bütün İstanbul idmancılarına selam ve teşekkür ederim. Sizlerin ellerini sıktığım zaman gelecekten çokça ümitli oluyor ve haklı bir gurur hissediyorum” demiştir.
Refet Paşa, heyete hitaben İstanbul idmancılarının yabancı devlet kuvvetlerine karşı kazandıkları başarılardan dolayı çok memnun olduğunu söyledikten sonra “Fikri teşebbüsü kaybetmiş milletler en büyük felaketlere ve izmihlale uğramaya mahkumdurlar. Teşebbüslerinize ve bana karşı gösterdiğiniz muhabbete teşekkür ederim. İdmancı arkadaşlarınızın her birini ayrı ayrı öpüp takdir edemediğim için çok üzgünüm. Bütün sporcu arkadaşlarınızı benim adıma selamlar ve benim tarafımdan hepsini ayrı ayrı öpersiniz” demiştir.
26 Ekim 1922 – Spor Âlemi Dergisi
“Gençler! Saltanat Sizindir!”
Refet Paşa’nın 26 Ekim’de TİCİ Heyeti ile yaptığı görüşmeden sonra Türk Devrim Tarihi’nin en önemli olaylarından biri gerçekleşti. 1 Kasım 1922’de TBMM, Osmanlı Saltanatını kaldıran kararı kabul etti. Refet Paşa’nın, TBMM’nin bu kararını ertesi gün Dolmabahçe Sarayı’na giderek Padişah Vahdettin’e iletmesiyle Türk vatanının hakimiyeti resmen Türk Milletine geçmiş oluyordu.
Refet Paşa bu önemli görevi yerine getirdikten sonraki ilk ziyaretini Fenerbahçe Kulübü’ne yaptı. 3 Kasım 1922’de gerçekleşen bu ziyaretin detaylarını 9 Kasım 1922 tarihli Spor Alemi Dergisi’nde bulduk. Refet Paşa’nın “Gençler! Saltanat sizindir” diyerek bitirdiği konuşmanın en can alıcı cümlesinin “Türk Milletinin gençleri arasında geçirdiğim bugün hayatımın en mutlu günüdür. Gençler kazanılan bu büyük zaferde sizin payınız çok büyüktür” olduğuna inanıyoruz.
Fenerbahçe’nin İlk Başkanı Refet Paşa ile Beraber
Refet Paşa’nın bugünün Fenerbahçe, o günün İttihat Spor Stadı’nda yaptığı konuşma esnasında çekilmiş fotoğrafı ilk kez “bu detay eşliğinde” yayınlanıyor. Zira fotoğrafın Fenerbahçe Tarihi için en önemli noktası, kuruculardan biri olan Nurizade Ziya Bey’in de fotoğrafta yer alması… Kendisinin bugüne dek yayınlanmış fotoğraflarının sayısının azlığı düşünüldüğünde, belgenin tarihimizdeki önemi bir kat daha artmış oluyor. Bu vesileyle Suna ve İnan Kıraç Vakfı arşivinden çıkan bu değerli fotoğrafı bizlerle paylaşan İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’ne, çalışanlarına ve özellikle Furkan Sevim Beyefendi’ye şükranlarımızı sunuyoruz.
Refet Paşa Hazretleri Kadıköy İttihat Kulübü’nde
3 Kasım Cuma günü bütün idmancılar için bir bayram günüydü. Daha sabahtan yüzlerce genç vapurlarla Kadıköy İskelesine akmaya başladı. Müsabakaların yapılacağı İttihat Kulübü rengarenk bayraklar ile donanmış ve sahanın bir tarafından kapıya kadar halılar döşenmişti. Binanın içi de aynı güzellikte döşenmişti. Kuşdilindeki Fenerbahçe Kulübü ise beyaz-kırmızı, sarı-lacivert bukleler ile süslenmişti. Refet Paşa Moda yoluyla Fenerbahçe’ye ve oradan da Altınordu Kulübü’ne gidecekti. Bunun için saat 1’de Fenerbahçe gençleri Moda’ya doğru akına başladılar. Fakat bütün bu hazırlıkları Refet Paşa’nın kıraat olunan mevlitde hazır bulunması erteletmişti. Kadıköy İskelesine Nil İstimbotu ile geldiği sırada Kızılay ve İdmancı heyetleri arasında karadan Fenerbahçe’ye getirildi. Fakat zamanın az olmasından dolayı ziyaretin yapılacak müsabakalardan sonra yapılmasına karar verilerek İttihat Kulübü sahasına geçildi.
Kulübün kapısı adeta insan kitlesinden örülmüştü. Nihayet kahraman askerlerimiz dar bir yol açabildilerse de safların arasından sızan kalabalık ile yollar yine bozuldu. Kapıdan göründüğü sırada kulübün her tarafından “yaşa” “var ol” ve alkış sesleri yükseldi. Bu alkış bütün idmancıların kalbinden gelen samimi bir sesti. Refet Paşa, karşılıklı olarak sıra olmuş Altınordu – Fenerbahçe gençleri arasından binaya giriş yaptı. Her iki takım paşanın geçişi sırasında üç defa “çok yaşa” diye bağırarak istikbal eylediler. Balkonda hususi hazırlanmış yere oturduğunda sahaya toplanan binlerce idmancılar paşaya bakmakla meşguldüler. Paşa Hazretleri alkışlar arasında ayağa kalkarak bir konuşma yaptılar.
“Gençler! Burada, Türk Milletinin, kuvvetli Türk Milletinin en sağlam gençlerini selamlamakla bahtiyarım. Bugün sizin aranızda kuvvetli Türk Milletinin gençleri arasında geçirdiğim bugün hayatımın en mutlu günüdür. Gençler kazanılan bu büyük zaferde sizin payınız çok büyüktür. Fakat bu iş efendiler, düne kadar tam değildi. Büyük Millet Meclisi dün verdiği kararla bu muazzam işi tamamladı. Bu sabah gazeteleri eline alanlar öğrendiler ki Türkiye’de ancak bir saltanat vardır. Ve o saltanat da sizindir. O saltanat milletindir. Vay ona dokunmak isteyen baykuşlara, yarasalara, gece kuşlarına! Vay ona dokunmak isteyecek şaha, padişaha, vezire, paşaya! Bu padişahlık ey ulu milletim, yalnız ve yalnız size aittir. Ve gençler! Saltanat sizindir.”
9 Kasım 1922 – Spor Alemi Dergisi
Refet Paşa Fenerbahçe Kulübü’nde
Paşa’nın Saltanatın kardırılmasının verdiği coşkuyla yaptığı bu konuşmanın ardından Fenerbahçe – Altınordu futbol takımları arasında bir maç oynandı. Cem Ertuğrul’un kayıtlarına göre 0-0 biten maçın ardından. Refet Paşa, 1932 yangınında yok olan Kuşdili binamızı ziyaret etti. Paşa’nın Fenerbahçe Kulüp merkezinde yaşadıklarını, kulübün o dönem bir orkestrası olduğu gibi detaylarla beraber Spor Âlemi Dergisi’nden öğreniyoruz.
Konuşmanın ardından Fenerbahçe – Altınordu müsabakası başladı. Ve Paşa Hazretleri bu heyecanlı müsabakayı merakla takip buyurdular. Maç sonunda verilen çay ziyafetinden sonra Paşa Hazretleri binlerce halk arasında Fenerbahçe Kulübü’ne geliyordu. Meraklı kalabalık ve kulüp üyeleri bahçeden kapıya kadar iki sıra dizilmişlerdi. Paşa büyük tezahürat arasında binaya ayak bastığı sırada kulüp orkestrası tarafından istiklal marşı çalınmaya başlanmıştı. Marşın beraberce söylenmesinden sonra eskrim yapıldı ve paşaya kulüp gezdirilerek üst kata çay içmeye çıkıldı. Burada kulübün idare heyeti ve idmancıları ayrı ayrı paşaya taksim edildiler. Nihayet tekrar salona geçildi. Orkestra burada bazı parçalar çaldıktan sonra üyelerin “yaşa”ları arasında Paşa, kulüpten ayrıldı.
9 Kasım 1922 – Spor Alemi Dergisi
Refet Paşa’dan “En Büyük Günü Beraber Geçirdiği” Fenerbahçe’ye
Bu çalışmada Fenerbahçe Tarihi’ne kazandırdığımız bir diğer belge de Refet Paşa’nın, kulübü ziyareti sırasında kendisine sunulan Kulüp Hatıra Defteri’ne yazdıkları. Refet Paşa İlk kez transkripte edilen satırlarında şunları demekteydi:
“En büyük günü beraber geçirdiğim Fenerbahçe’ye… 3 Kasım 1922 Refet Paşa”
Ali Sami Yen’in Anısına Saygıyla
Refet Paşa’nın İstanbul’a gelişinden iki gün sonra kendisi ile görüşen TİCİ Heyetinin Başkanı, Galatasaray’ın kurucusu, Ali Sami Bey’in hatırasını saygıyla anmak istedik. Ali Sami Bey’in, Spor Alemi Dergisi’nde yer verilen ifadelerini içeren metin, şüphesiz erken dönem futbol araştırmaları yapan tarih meraklıları için önemli bir kaynak niteliğindedir. Bu önemli metnin hem transkripte edilmiş halini hem de orijinalini yayınlamadaki amacımız, yazarını saygıyla anmanın yanı sıra, tarihi istedikleri tarafa eğip bükme işinde mazhar olanlara da bir ders vermektir.
“Fakat bu teşkilatı takdir etmek kafi değildir (yeterli değildir) tatbikinde de (uygulamada da) istical (acele) etmeliyiz. Onun için mücadele-i milliyenin idmancılar saflarında açtığı şerefli boşluklara rağmen en büyük harbimiz esnasında bu işin esasatını vaz ettik (esaslarını ortaya koyduk) ve bütün mahrumiyetlere (eksikliklere) rağmen teşkil ettiğimiz (oluşturduğumuz) takımlarla İstanbul’da ecanibin (yabancıların) en kuvvetli idmancılarını mağlup ederek milli coşkunluğun mütehassiri olan (özlemini çeken) ahalimize (halkımıza) bazı sürur (sevinç) dakikaları geçirebildik”
Ali Sami Bey, Refet Paşa’ya yaptığı konuşmada şöyle diyor:
“İşgal yıllarında yabancılarla yapılan spor müsabakaları, milli mücadelenin esaslarını ortaya koymuş ve büyük zorluklarla yapılan bu mücadeleler sonrasında alınan galibiyetler, işgal altındaki İstanbul’da milli coşkunun özlemini çeken insanlara bir sevinç kaynağı olmuştur”
Refet Paşa’nın (Ali Sami Bey’in kendisine yaptığı açıklamadan bir hafta sonra o günün İttihat Spor, günümüzün Fenerbahçe Stadı’nda) sporcularla buluştuğu gün yaptığı konuşmada yer alan “İstanbul idmancılarının yabancı devlet kuvvetlerine karşı kazandıkları başarılardan dolayı çok memnunum” ve “Türk Milletinin gençleri arasında geçirdiğim bugün hayatımın en mutlu günüdür. Gençler kazanılan bu büyük zaferde sizin payınız çok büyüktür” ifadeleri şüphesiz Ali Sami Bey’in sözlerini daha da anlamlı kılıyor. Kendisini tekrar saygıyla anarken; verdiğimiz tarih dersini pekiştirecek birkaç soruyla yazımızı sonlandırıyoruz.
Sorular
Soru 1 – “Fenerbahçe yabancılarla maç yaparak onların işgal ettikleri ülkedeki varlıklarını meşrulaştırmalarına yardım etti” yargısı hangi tarihi kaynaklara dayanmaktadır? Dönemin spor örgütünün lideri ile ülkeyi kurtaran iradenin temsilcisinin ifadeleri yukarıda görüleceği üzere gayet açık iken lütfen tarihi kanıtlarınızı yayınlayınız. Yok eğer bu yargı size ait ise, yapılan maçların skorunu bile bilmeden yaptığınız yayınlarınız da ortadayken bu yargınıza nasıl güveneceğiz?
Soru 2 – Tez statüsünde olan Akademik bir çalışmaya danışman olan ya da onay veren öğretim görevlilerinin altına imza attıkları metnin içerisindeki bariz hataları (maç skoru gibi) görmemeleri çalışmanın konusuna ilişkin bilgisizliklerinden mi yoksa dikkatsizliklerinden mi kaynaklanmaktadır?
Soru 3 – Bir kurumun tarihi, bir araştırmacıya yazdırılırken, o araştırmacının o kurumun tarihi hakkındaki görüşleri dikkate alınmalı mıdır? Mesela “Fenerbahçe yabancılarla maç yaparak onların işgal ettikleri ülkedeki varlıklarını meşrulaştırmalarına yardım etti” yargısına sahip bir araştırmacıya Fenerbahçe Tarihi yazdırılabilir mi?
Soru 4 – İstanbul’un işgal yıllarında yabancılarla yapılan maçların istatistiklerinin yer aldığı tabloda “Fenerbahçe” ve Galatasaray” isimlerini yer değiştirdiğini varsayalım. Ali Sami Bey yukarıda yer alan konuşmasından farklı bir konuşma yapar mıydı?
Soru 5 – Fotoğraf üzerinden tarihçilik yaparken daha doğrusu yapmaya çalışılırken, fotoğrafın yer aldığı sayfaların devamında neler yazdığının günün birinde ortaya çıkacak olması akıllara gelmemekte midir?
Soru 6 – Refet Paşa, Saltanatın kaldırıldığını Padişaha bildirmesinin ertesi günü, onun tabiriyle “EN BÜYÜK GÜNÜ” beraber geçirdiği Fenerbahçe Kulübü’nün fahri başkanının kim olduğunu bilmeyecek bilgi düzeyinde bir komutan mıdır? Eğer öyleyse onu bu göreve atayan Mustafa Kemal Paşa’nın bilgi düzeyi hakkında neler düşünülmektedir?
15 Haziran 1923 tarihinde Fenerbahçe ve Galatasaray, bir kez daha karşı karşıya geldiler. Dönemin spor dergileri tarafından düzenlenen turnuvanın galibi Fenerbahçe oldu. Milli Mücadele kahramanı ve İstanbul Komutanı Selahattin Adil Paşa’nın da seyirciler arasında olduğu karşılaşmayı, Fenerbahçelilerin ileride anlatırken “Önce Bir Derbi Sonra Harington Kupası” diye anlatacağı 15 günlük hikayenin ilk maçını, 16 Haziran 1923 tarihli Vakit gazetesinin “birinci” sayfasından okuyalım.
Fenerbahçe Galip
Dün Taksim Stadyumu’nda Fenerbahçe-Galatasaray birinci takımları arasında büyük futbol turnuvasının nihai maçı yapılmıştı.
Müsabakada İstanbul kumandanı Selahattin Adil Paşa ve daha binlerce seyirci bulunuyordu.
Her iki takım tam olarak sahada ispat-ı vücut ederek Çekoslovakyalı Mösyö Kratki’nin hakemliğinde oyuna başlandı.
Başlangıçta tevazün vardı. Böylece ilk parti sıfır sıfıra neticelendi.
İkincide Fenerbahçe hakimiyeti almış, oyun tek kale halinde devam ediyordu.
Bu sıralarda atılan bir kornerden Ömer Bey pek mahirane olarak bir kafa vuruşu ile zaviyeden içeri soktu.
Galatasaraylılar bunu ofsayt diye itiraz ederek iki yirmi beşinci dakikasında oyunu tatil ettiler.
Selahattin Adil Paşa tarafeyn kaptanlarını çağırdı ve hakeme itaat edilmesini tavsiye etti; fakat Galatasaraylılar hakemin kararını kabul etmeyerek sahadan çekildiler.
Bilahare büyük kupa -Yaşa Fener- nidaları arasında Selahattin Adil Paşa tarafından Fenerbahçe takımı kaptanı Zeki Bey’e verildi.
16 Haziran 1923 tarihli Vakit Gazetesinde Maçın Haberi
Fenerbahçe Galip Fenerbahçe’ye Muzafferiyet Golünü Kazandıran Ömer Bey
20 Haziran 1923 tarihli Spor Alemi Dergisinde Günün Fotoğrafları
Spor mecmuaları tarafından tertip edilen iki büyük turnuvanın iki mühim kupası müsabakadan evvel galiplerini beklerken. (Köşedeki resim) Fenerbahçe-Galatasaray müsabakasında heyecanlı bir safha. (Bu nüshamızda son mühim maça dair tafsilat ve resimler vardır)
Selahattin Adil Paşa hazretleri büyük turnuva kupasını kazanan Fenerbahçe oyuncuları arasında.
Selahattin Adil Paşa hazretlerine Çelebizade Sait Bey tarafından Fenerbahçe-Galatasaray oyuncuları takdim edilirken… Tarafeynin orta muhacimleri İsmet ve Nihat Beylere madalya talik edildiği sıralarda.
Turnuva Şampiyonu ve İstanbulumuzun en kuvvetli takımlarından olan Fenerbahçe oyuncularından bir grubun istirahat esnasında alınan fotoğrafı.
Galatasaray’a mahud gol yapılacağı anlarda : Zeki ve Alaaddin Beyler Galatasaray kalesi önünde.
Aşağıdaki cümleler, 29 Eylül 1927 tarihli Büyük Gazete’den… Kulüp tarihçesinin konu edildiği yazı dizisinin ikinci bölümünde Milli Mücadele’de Fenerbahçe zaferleri anlatılmış.
Hani oluyor ya bazen, birileri “Fenerbahçe’nin işgal maçlarının ne önemi var?” diye soruyor, başka birileri de “Siz maç yaptıysanız, biz de yaptık!” falan diyor. Okurken aklınıza o tipler gelecek, gülümseyeceksiniz…
Fenerbahçe’nin En Kuvvetli Devresi
Fenerbahçe Kulübü mütareke senelerine kadar İstanbul’daki kulüpler arasında temayüz etmiş bir vaziyette idi. Fakat mütareke senelerinde, o kara günlerde ecnebi takımlarına karşı elde ettiği muvaffakıyetlerle çok büyük bir şöhret kazanmıştır. Diyebilir ki Fenerbahçe Kulübü’nün en kuvvetli devresi mütareke seneleri olmuştur.
Fenerbahçe’nin mütareke senelerinde ekseriyetle Taksim Stadyumu’nda ecnebi takımlarla ve buradaki işgal kuvvetleri takımlarıyla yaptığı müsabakalar ve elde ettiği muvaffakıyetler spor tarihimize şeref verecek mahiyettedir.
Mütareke senelerinin bidayetinde futbol, şimdiki kadar teşekkül etmemiş, diğer kulüplerimizdeki yeni oyuncular bugünkü kadar taazzuv etmemişlerdi. O tarihte göze çarpan kulüpler, Fenerbahçe, Galatasaray, Altınordu’dan ibaretti. Galatasaray, Altınordu da ekseriyetle ecnebi takımlarına mağlup olmakta idi.
Futbol müsabakaları yavaş yavaş milli renk alıyor, spor sahasında kazanılan galebe adeta cephede kazanılmış bir zafer kadar efkâr-ı umumiyeye tesir ediyordu.
Bilhassa İngiliz işgal kuvvetlerinin futbol takımlarıyla yapılan müsabakalar çok heyecanlı olmakta, her hafta Taksim Stadyumu’na binlerce meraklılar toplanmakta idi. Diğer takımlarımızın mağlubiyetleri sırasında Fenerlilerin hemen daima galip gelmeleri efkâr-ı umumiyenin mühim bir kısmını Fenerbahçe’ye mânen rabt etmişti. Sonra buradaki Rum, Ermeni, Yahudi takımlarıyla yapılan müsabakaları da Fenerliler kazanıyordu.
Fenerbahçeliler bu galibiyetleri dolayısıyla İngilizlerden bile müteaddit kupalar almışlardı. Şurasını da itiraf etmek lazımdır ki Fenerliler mütareke senelerinde ecnebi takımlarla müsabaka yapmalarından çok istifade etmişlerdir. Takımın o zaman hiç değişmeyen on bir oyuncusu bu temaslardan azami şekilde müstefit olmuş, futbol tarzı üzerinde büyük inkılap vücuda getirmiştir.
Fenerlilerin maruz olan ahenk ve tesanüdü İngilizlerle yapılan müsabakalardan tahassül etmiş ve Slavya müsabakaları hazırlanan bu esası inkişafı tam haline getirmiştir.
29 Haziran 1923’ün yıldönümü yaklaşıyor. Ama bugün Fenerbahçe’nin işgalde oynadığı maçların bir diğerinin yıldönümü.
Yukarıda gördüğünüz kupürler, 4 Haziran 1923 tarihli Vakit ve Vatan gazetelerine ait.
Fenerbahçe, 3 Haziran 1923 tarihinde (Rüştü Dağlaroğlu’nun kayıtlarına göre) “İngiliz Kara Karması”nın karşısına çıktı.
Cem Ertuğrul’un “Şekip, Osman Nuri (Süleymaniye’den), Cafer, Fahir, İsmet, Kadri, Bedri, Ömer, Zeki Rıza, Alaeddin, Sabih” şeklinde verdiği Fenerbahçe on biri maçı 5-1 kazanmayı başardı.
İngiliz Takımı 1 – 5 Fenerbahçe
Dün Kadıköyü’nde İttihat Spor Kulübü’nde Fenerbahçe Kulübümüz geçen hafta mağlup olduğu İngiliz takımıyla çarpışmış ve (1)e mukabil (5) gol ile galip gelmiştir. Fenerbahçe’yi bu muvaffakiyetinden dolayı tebrik ederiz. Tafsilat yarınki nüshamızdadır.
4 Haziran 1923 – Vakit Gazetesi
Fenerbahçe’nin Galibiyeti
İngiliz Muhtelit Takımı Bire Karşı Beş Golle Mağlup Olmuştur
Dün Fenerbahçe muhtelit İngiliz takımını bir gole karşı beş golle yendi. Oyun çok heyecanlı oldu. Müsabakanın ilk kısmında Fenerbahçe’den Ömer Bey’in ayağı sakatlandı. Buna rağmen Fenerbahçeliler yine aynı şiddetle oyuna devam ederek birinci haftaymda bir ve ikincide de dört gol daha yaptılar. Şu suretle geçen haftaki mağlubiyetin acısını şanlı bir surette çıkarmış oldular.
4 Haziran 1923 – Vatan Gazetesi
Vakit gazetesinin bahsettiği tafsilatı, yanı detayları da bir başka gün veririz. Fenerbahçe’nin işgalde yaptığı maçları küçümseyenlere yazacak daha çok şeyimiz var. Tarih belgeyle yapılır…
Fenerbahçe Tarihi 