1959 öncesi şampiyonluklar konusunda bugüne kadar hemen hiç üzerinde durulmayan bir konu, işin hukukî boyutu oldu. Bizler bu sitede yayınlanan yazılarımızda “1959 Öncesini İnkar, Cumhuriyeti İnkardır” diyerek vaziyete parmak bastık. Şimdi işi bir adım öteye taşıyoruz. Söz tarihçi Barış Kenaroğlu’nun… Huzurlarınızda, TFF’nin FIFA’ya Katılışı!
Fenerbahçe Tarihi Çalışma Organizasyonu
Giriş
Türk futbolunun erken dönemine ait belgeleri yayınlamaya başlıyorum. Bu yazıda, 1922 yılında Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı‘na (TİCİ) bağlı olarak kurulan Türkiye Futbol Heyet-i Müttehidesi‘nin (birliği) (TFHM) , 21 Mayıs 1923’te, o zamanki adı Uluslararası Futbol Federasyonu olan FIFA‘ya girerken kabul ettiği tüzüğü sizlerle buluşturuyorum.
Belgede dikkat çeken noktalardan ilki Uluslararası Futbol Federasyonu’nun 1907 yılından itibaren futbol karşılaşmalarına ilişkin kuralları çeşitli şehirlerde yaptığı kongrelerde belirlemiş olması. Türk futbolunu ilgilendiren kısmı ise belgenin Türkiye’de futbolun kurumsal olarak TİCİ tarafından yönetildiğinin; belgenin son bölümüne eklenen “Talimatlar” bölümünün altındaki TİCİ ibaresi ile kanıtlanıyor olması.
Uluslararası Futbol Federasyonu’na girerken TİCİ tüzüğünü esas olarak beyan eden TFHM; TİCİ kuruluş tüzüğünün “federasyonlar” başlığı altında yer alan maddelerden biri de TİCİ’nin kendisine bağlı federasyonların (heyet-i müttehidelerin) görevini açıklayan şu maddedir: “meşgul oldukları idmanın (spor dalının) Türkiye Birinciliği’nin tayini için mıntıkalar (bölgeler) arasında müsabakalar düzenlemek” Gerek bu madde ile, gerekse aşağıda detaylarına ulaşacağınız tüzük ile Türk futbolunun bağlı olduğu kurumun TİCİ olduğunu ortaya çıkmış oluyor.
Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı Futbol Heyet-i Müttehidesi
Futbol Beynelmilel Federasyonu Nizamnamesi
Bu nizamnameye müteferri talimat, Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı’nca tazim ve tezyil edilmiştir.
İstanbul – 1340 (1924)
Asoşiyeşın Futbol Beynelmilel Federasyonu Nizamnamesi
İsim ve Teşkilatı
Madde 1
Federasyonun ismi (Asoşiyeşın Futbol Beynelmilel Federasyonu) olacak ve ancak bu federasyonca kendi memleketlerinde Asosiyeşın futbol idare eylediği – her memlekette bu iş ile meşgul yalnız bir tek heyet tanınmak şartıyla – kabul edilen teşkilatı ihtiva edecektir. Aşağıda isimleri muharrer olan cemiyetler* temsil eyledikleri memleketlerde futbolu idarede selahiyetdar olmak üzere beynelmilel federasyonca tanınmışlardır.
(Milan – 15/16 Mayıs 1910)
*Metnin nihayetinde derc edilmiştir.
Amaç
Madde 2
Federasyonun maksadı, asosiyeşın futbolun beynelmilel inkişafını temin ve murakabe eylemekdir.
Kongre
Madde 3
Beynelmilliyet nokta-i nazarından futbola temas eden mesail ve federasyonu alakadar eyleyen diğer hususatı münakaşa etmek üzere her sene Mayıs ve Haziran ayı esnasında bir kongre akd olunur. (Amsterdam – 19/20 Mayıs 1907)
Madde 4
Beynelmilel federasyona dahil bir teşkilat tarafından kongrede müzakere edilmek üzere arz olunacak mesaili teklif sahibinin ve buna delalet eden heyetin ismi ile birlikte, nihayet o senenin Mart ayının 25’ine (dahil) kadar katip – veznedara iş’ar edilmiş olmalıdır.
Kongre, mesail-i müstacelede hazır bilmeclis azanın dörtte üçü tarafından keyfiyet-i istical kabul edildiği takdirde mezkur tarihten sonra da tevdi edilen mesail müzakere edilebilir. (Budapeşte – 30/31 Mayıs 1909)
Madde 5
Katip – Veznedar, kongrenin mahal, tarih ve saat inikadını müzakere edilecek mesaili havi ruzname-i müzakerat ile birlikte beynelmilel federasyona dahil bütün teşkilata bir ay evvel ilam edecektir. Bir kıta hülasaa-i hesabiye sureti de 14 gün zarfında gönderilebilir. (Stokholm-3 Haziran/1 Temmuz 1912)
Madde 6
Senelik her kongrede gelecek kongrenin mahal ve tarih-i inikadını tespit olunur. (Amsterdam – 19/20 Mayıs 1907)
Madde 7
Kongrede mesail-i müstaceleyi derpiş eylemek üzere her hangi bir zamanda komite tarafından veya federasyon azasının üçte ikisinin tahrir-i talepleriyle katip – veznedar tarafından bir içtima-ı mahsus akdine davet olunabilir. (Amsterdam – 19/20 Mayıs 1907)
Madde 8
Her teşkilatın kongrede 5 reyi olacak ve ruzname-i müzakeratta münderiç bilumum mesaili tedkik ve müzakere etmek üzere beş murahhas izam edebilecektir. Beynelmilel federasyona dahil bir teşkilat murahhaslarının beheri bir rey-i müstekale maliktir. Memleketleri namına ita-ı reye selahiyetdar olan murahaslarla haiz oldukları aded-i arayı havi bir liste celsenin küşadında reise tevdi olunur. hiçbir murahhasın birden fazla teşkilat namına ita-ı rey selahiyeti olmayacak ve yalnız hazır bilmeclis olup resmen memur edilmiş olan mümessiller ita-ı rey edebilecektir. (Milan – 10/11 Mayıs 1910)
Madde 8/A
Senelik kongredeki murahhaslar temsil ettikleri teşkilatın hakiki azasından olacaklardır. (Kopenhag – 31 Mayıs/1 Haziran 1912)
Üyelerin Seçilmesi
Madde 9
Beynelmilel federasyona dahil olmak isteyen her teşkilat nizamnamesini kongreye arz etmeye mecburdur. (Amsterdam-19/20 Mayıs 1907)
Madde 10
Beynelmilel federasyona yeni bir aza ancak kongrenin celse-i seneviyesinde ve ita-i reye malik hazır bilmeclis azanın ekseriyet salisen arasıyla kabul olunacaktır. Mamafih (madde 13 – müstacele komisyonu)nun duhul talebinde bulunan teşkilatı muvakaten kabul selahiyeti vardır. Bu kabul muvakkat kararlarının ilk senelik kongrede tasdiki iktiza eder. (Amsterdam – 19/20 Mayıs 1909)
Madde 11
Duhul talebinde bulunan her teşkilat kongreye murahhaslar izam edebilirse de gerek kendi teşkilatlarının kabulu hakkındaki müzakerede gerekse bu babda ita-i rey esnasında bu murahhaslar hazır bulunamazlar. (Viyana – 7/8 Haziran 1908)
Resmi Yetkililer
Madde 12
Beynelmilel futbol federasyonunun erkan-ı resmiyesi senelik kongrece müntehib bir reis ve birinci reis vekili, ikinci reis vekili ve bir katip-veznedardan ibarettir. (Amsterdam – 19/20 Mayıs 1907)
Madde 13
Sabık büronun azası tekrar intihab olunabilirler. Kongre her sene beynelmilel federasyonun hesabatını tedkik eder. İhtiyaç halinde mukarrarat acele ittihaz etmek üzere reis ile katip-veznedar müstacele komitesini teşkil eder. (Amsterdam – 19/20 Mayıs 1907)
Madde 14
Katip-Veznedar, federasyonunun hesabatını tanzim ve hesabat müfettişi tarafından tasdik olunmuş bilançoyu senelik kongreye arz eyler. aynı zamanda, bütün içtimaiyatın zabıt ceridesini tanzim ve federasyonun muhaberatını ifa ile de mükelleftir. (Amsterdam – 19/20 Mayıs 1907)
Mali İşler
Madde 15
Her müşterek teşkilatın senevi mükellefiyeti 50 Frank olup her sene 1 Haziranda vacib’el-tediyedir. Mükellefiyet-i nakdiyesini Eylül ibtidasına kadar tediye etmemiş olan teşkilatın bu hareketiyle federasyondaki aza sıfatı zayie uğrar. (Amsterdam – 19/20 Mayıs 1907)
Madde 16
Federasyonun sene-i maliyesi her sene Mayıs bidayetinde başlayı gelecek sene Nisanının 30.günü hitam bulur. (Amsterdam – 19/20 Mayıs 1907)
Haberleşme, Bildirimler ve Saire
Madde 17
Her teşkilat, beynelmilel federasyon katip-veznedarına kendi namına beynelmilel federasyonla resmi muhabereye memur erkanının isim ve adreslerini bildirmeye mecburdur. (Amsterdam – 19/20 Mayıs 1907)
Madde 18
Her teşkilat, beynelmilel federasyon katip-veznedarına ve diğer müşterek teşkilata salnamesiyle sair evrak-mühimme-i resmiyesinin birer suretlerini gönderecektir. (Viyana – 7/8 Mayıs 1908)
Madde 19
Muhtelif … bütün mesail için gerek beynelmilel federasyon bürosu gerekse beynelmilel federasyona dahil her bir teşkilat diğer müşterek teşkilat ile ancak her birinin mümessil-i resmisi vasıtasıyla muhabere edebilirler. (Dresden – 4/5 Haziran 1911)
Madde 20
Teşkilatın her biri kendilerine irsal olunan evrağın tercümesiyle mükellef olmak üzere, beynelmilel federasyonun zabıt cerideleri muhaberat-ı resmiyesinde İngilizce istimal olunacaktır. (Amsterdam – 19/20 Mayıs 1907, Viyana – 7/8 Haziran 1908)
Yasaklılık ve Yasaklar
Madde 21
Beynelmilel federasyona dahil bulunan teşkilatın bunlara mensup kulüplerin ve azasının beynelmilel federasyona dahil olmayan teşkilat ve kulüpkere ve şahsiyetler ile oyun oynamaları memnudur. Gerek beynelmilel federasyona dahil teşkilat gerekse bu teşkilata mensup kulüpler kendi sahalarında beynelmilel federasyona dahil olmayan kulüp veya takımların oyun oynamalarına da müsaade edemezler.
(Viyana – 7/8 Haziran 1908)
Madde 21 A
Beynelmilel federasyona mensup milli bir teşkilatın hududu dahilinde tesis etmiş olan kulüpler ve bunlardan mürekkep bir teşkilatın diğer bir milli teşkilatına intisap etmelerine müsaade edilmeyecektir. “Bu kararın ma’kabline şümulü yoktur”
(Kopenhag – 31 Mayıs/1 Haziran 1913)
Madde 21 B
Beynelmilel federasyona mansup olmayan bir memleketin arazisi dahilinde tesis etmiş olan kulüpler ve bunlardan mürekkep bir teşkilatın federasyonuna mensup milli bir teşkilata intisap etmelerine müsaade edilmeyecektir. Bir memleketin müstemlekeleri dahilinde tesis etmiş olan kulüplere ve bu kulüplerden mürekkep teşkilata bu maddenin hükmü cari olamaz. (Kopenhag – 31 Mayıs/1 Haziran 1913)
Uluslararası Şampiyonluklar
Madde 22
Beynelmilel şampiyonluk tertip etmek hakkı münhasıran Beynelmilel futbol federasyonuna aittir. (Amsterdam 19/20 Mayıs 1907)
Müsabakaların Tarifi
Madde 23
Beynelmilel federasyonca muteber bir beynelmilel müsabaka, bu federasyona dahil iki muhtelif milli teşkilat arasında tertip olunan müsabakadır. Oyuncular, alakadar milli teşkilat tarafından intihab edilmiş olacaklardır.
Madde 24
Beynelteşkilat müsabaka, beynelmilel federasyona dahil iki teşkilat arasında oynanan oyundur. Her ne kadar her iki teşkilatın beheri ayrı bir milliyeti temsil etmekte ise de müsabaka beynelmilel telakki edilmez. (Aynı memleketin teşkilatı arasında kararlaştırılan müsabakalar beynelmilel federasyon nizamatına tabi değildir.) (Amsterdam – 19/20 Mayıs 1907)
Madde 25
Beynelcemiyat müsabaka, her biri beynelmilel federasyonca tanınmış bir teşkilata mensuğ iki kulüp arasında yapılan oyundur. Her ne kadar bu kulüpler muhtelif milliyetten olabilirlerse de bu müsabakalar beynelmilel müsabaka telakki edilmez. (Aynı millyete mensup kulüpler arasındaki müsabakalar beynelmilel federasyon nizamatıyla mukayyed değildir.) (Amsterdam – 19/20 Mayıs 1907)
23,24 ve 25.Maddelerde mezkur müsabakalardan maadası ancak ait olduğu teşkilatın müsaade-i mahsusasıyla icra edilebilir. (Stokholm – 30 Haziran/1 Temmuz 1912)
Uluslararası Müsabakalar
Madde 26
Beynelmilel maçların senelik kongrede tertip edilmiş olması lazımdır. Ve beynelmilel hiçbir müsabaka başka bir zaman kararlaştırılamaz. (Amsterdam – 19/20 Mayıs 1907)
Madde 27
Beynelmilel federasyona dahil her teşkilat kendi nizamnamesine beynelmilel oyun oynayacak oyuncuların evsafını derc eylemeye mecburdur. (Amsterdam – 19/20 Mayıs 1907)
Bir memleketin teşkilatı namına oynayan oyuncular, o memleketin tabiyetini haiz olacaktır. (İngiltere ile İskoçya, Gal ve İrlanda’nın beynelmilel münasebatına bu maddeni tesiri yoktur) (Stokholm – 30 Haziran/1 Temmuz 1912)
Hiçbir milli teşkilatın evsaf-ı lazımeyi haiz bir oyuncuyu beynelmilel maçlarda kendi milli teşkilatı namına oynamaktan men etmeye hakkı yoktur. (Kristiyanya* – 27 Haziran 1914) *Oslo
Madde 28
Beynelmilel müsabakalar için bitaraf milletten bir hakem ittihağ edilmelidir. (Viyana 7/8 Haziran 1908)
Teşkilatlararası Müsabakalar
Madde 29
İki muhtelif milliyete ait teşkilat arasındaki müsabaka, bu müsabakayı icra edecek takımlardan her birinin aid oldukları milli teşkilatların müsaadesi olmadıkça icra edilemez. Her teşkilat, kendi milli teşkilatının kavanin ve nizamatına iktifaya mecburdur.
(Amsterdam-19/20 Mayıs 1907)
Cemiyetlerarası Müsabakalar
Madde 30
Muhtelif mililyetlere mensup kulüpler arasında müsabakalar, ancak o kulüplerin müteallik oldukları milli teşkiların muvafakati ile icra olunabilirler. Her kulüp kendi milli teşkilatının nizamatına tevfikan hareket mecburiyetindedir. (Amsterdam-19/20 Mayıs 1907)
Müsabakaların Denetlenmesi
Madde 31
Beynelmilel federasyona mensup her teşkilat 29 ve 30.maddelerde zikr olunan müsabakalar murakabesine ait nizamname ve kavaid mecellesine ve buna müteallik mevada malik olacaktır. Bu mevad bilhassa atideki hususatı ihtiva eder:
A) Diğer bir millete mensup bir kulüple oyun oynamayı arzu eden bir kulüp o oyunun kendi mensup olduğu teşkilat tarafından tasdikini talep ve istihsale mecburdur. Tasdik talebi mevzu-ı bahs müsabakanın tarih-i icrasından laakal 14 gün evvel icra edilmiş olmalıdır. Hududlara pek yakın yerlerdeki kulüpler yine hududa yakın diğer ecnebi bir şehrin kulübüyle – iki alakadar teşkilatın tasdiki olmaksızın – bir gün evvel ihbar-ı keyfiyet ederek oynayabilirler.
B) Her milli teşkilat bu kabil müsabaklara ita ettiği tasdik kararından alakadar diğer milli teşkilatı haberdar etmelidir.
C) Her milli teşkilat kendi hudud selahiyeti dahilinde resmi tasdik kararı alınmaksızın bu kabil bir müsabaka icra edildiğine muttali olur olmaz alakadar diğer milli teşkilatına hadiseyi ihbar edecektir.
D) Her milli teşkilat kendi nizamnamesinde, eşhas-ı hususiyenin bir menfaat-i ticariye kasdıyla müsabaka tertip eylemelerini men etmelidir.
E) Her milli teşkilat teşkilatın nizamnamesinde kendisine mensup olan bir kulüp veya teşkilatın tasdik-i resmi olmaksızın bir ecnebi kulübüyle müsabakası halinde tetkik edilecek mücazerat musarrah edilmelidir.
F) Muhtelif milletlere açılan müsabakalar ancak kulüplere teşkilat yahud milletler arasında icra olunabilir. Müsabaka harici bırakılan takımlar ancak müsabakaya dahil olan bütün takımların ve ait oldukları teşkilatın ve federasyonun müsaade-i mahsusasını istihsal ettikten sonra milletleri veya teşkilatları temsil eden kulüpler ve takımlarla müsabaka icra edebilirler. Bu nizamata muhalefeti muhalefeti men ve tecziye eden bir maddeyi beynelmilel federasyona mensup olan her teşkilat nizamnamesine der etmeye mecburdur. (Kongre şu fikri izhar ediyor ki; muhtelif milletlere mensup kulüpler arasında icra edilen müsabakalarda takımlar münhasıran ait oldukları kulüplerin hakiki azalarından teşkil etmiş olacaklardır.)
(Stokholm – 30 Haziran/1 Temmuz 1912)
Oyuncular
Madde 32
Bir oyuncu aynı mevsim zarfında iki muhtelif milli teşkilat namına o iki milli teşkilatın rızaları olmaksızın oyun oynayamaz. Milli bir teşkilatın doğrudan doğruya veya dolayısıyla daire-i selahiyeti dahilinde tertip edilmiş olan herhangi müsabakaya iştirak etmek o teşkilat namına oynamak fiilini teşkil eder. (Viyana – 7/8 Haziran 1908)
Müsabakadan Men
Madde 33
Beynelmilel federasyona dahil olan her teşkilat bu federasyona dahil diğer teşkilatın vermiş olduğu (oyundan men) kararlarını tanıyacaktır. (Amsterdam – 19/20 Mayıs 1907)
Oyun Kuralları
Madde 34
Beynelmilel federasyona dahil teşkilat Asosiyeşın futbol oyununu Büyük Britanya beynelmilel komitesince mevzu-ı kavaide tevfikan oynayacak ve her sene bu kavaidin birer nüshası beynelmilel federasyonca kendine mensup teşkilata gönderilecektir. (Amsterdam – 19/20 Mayıs 1907)
Madde 35
Senelik kongrede kavaidname-i resmiyenin federasyona mensup memleketler lisanına bir suret-i sahihede tercümesine nezaret etmek üzere bir komite teşkil olunacaktır. (Dresden – 4/5 Haziran 1911)
Bu komite, oyun nizamatının Fransızca ve Almanca tercümelerini tespit eder. Başka lisanlara yapılan tercümelerden ait oldukları teşkilat mesuldur.
Bu komite tarafından tespit edilen tercümeler yegane resmi tercübe itibar edileceklerdir. (Stokholm – 30 Haziran/1 Temmuz 1912)
Anlaşmazlıklar
Madde 36
İki teşkilat arasında bir ihtilaf zuhur eder ve bunun halli için bir hakem intihabında da bu iki teşkilat ittifak edemezlerse (müstacele komitesi) bu hususta alakadar teşkilatı tevfik edecek bir karar ittihazına selahiyetdardır. (Amsterdam – 19/20 Mayıs 1907)
İstifa
Madde 37
Beynelmilel federasyondan çekilmek arzu eden her teşkilat üç ay evvel katip-veznedarı bu niyetinden haberdar etmelidir. Bu mühletin inkızasında o teşkilatın beynelmilel federasyonla olan alakası münkat olur. (Amsterdam – 19/20 Mayıs 1907)
Beynelmilel Futbol Federasyonuna Merbut Milli Teşkilatın İsimleri
Arjantin
Almanya
Amerika
Avusturya
İspanya
Estonya
İsveç
İsviçre
Uruguay
İtalya
İrlanda*
Brezilya
Belçika
Paraguay*
Portekiz
Türkiye
Cenubi Amerika
Çekoslavakya
Danimarka
Rusya
Romanya
Şili
Fransa
Flemenk
Finlandiya
Kanada
Lüksenburg
Letonya
Macaristan
Mısır
Norveç
Yugoslavya
Federasyona dahil olmak isteyen teşkilat:
Avustralya
Peru
Şarki Hindia
*Henüz kabul-i muvakkat kararı ile federasyona merbuttur.
Talimat
1) Beynelmilel müsabakalara iştirak edecek oyuncuların evsafı: (Beynelmilel federasyon madde: 1)
a) Türk olmak (tici madde 169)
b) Amatör olmak (tici madde 118)
c) Centilmenliği ve futboldaki ehliyet ve mahareti futbol heyet-i müttehidesince müsellem bulunmak
d) Hiçbir surette ceza görmüş olmamak (tici madde 133,134,136,137,186,188,189,191,192,200,201,203..)
e) Beynelmilel federasyona tabi ve muhtelif milliyetlere mensup milli teşkilat ile bunlara merbut tali teşkilat veya kulüpler arasında müsabaka icrası için (Beynelmilel federasyon madde:31)
a) Müsabaka ayrı ayrı milletlere mensup iki milli teşkilat arasındaysa: Türkiye Futbol Heyet-i Müttehidesi, temas edeceği milli teşkilat ile ve beynelmilel federasyonla re’sen hall-i mesele edecektir.
b) Müsabaka ayrı ayrı milletlere mensup iki tali teşkilat arasında ise: iş bu tali teşkilatın futbol heyetleri, müsabaka tarihinden laakal on dört gün evvel Türkiye Futbol Heyet-i Heyet-i müttehidesine müracaatla müsaade talep ve istihsal edecektir
c) Müsabaka ayrı ayrı milletlere mensup bir tali teşkilat ile bir kulüp arasında ise: tali teşkilat futbol heyeti re’sen müsabaka tarihinden laakal on dört gün evvel Türkiye Futbol Heyet-i Heyet-i müttehidesine müracaatla müsaade talep ve istihsal edecektir
d) Müsabaka ayrı ayrı milletlere mensup kulüpler arasında ise: kulüpler merbut oldukları tali teşkilat futbol heyeti marifetiyle müsabakadan laakal on dört gün evvel Türkiye Futbol Heyet-i Heyet-i müttehidesine müracaatla müsaade talep ve istihsal edecektir
e) Türkiye Futbol Heyet-i Müttehidesi, Beynelmilel federasyon nizamnamesindeki serahate tevfikan ita edeceği müsaade ve tasdik-i kararından alakadar milli teşkilatı haberdar edecektir
f) Türkiye Futbol Heyet-i Müttehidesi, ittifak-ı anasırıyenin resmi tasdik kararı ahz etmeksizin bu kabil müsabaka icra ettiğine veya edeceğine müttali olur olmaz hadiseyi alakadar milli teşkilata ihbar edecektir
g) Eşhas-ı hususiyenin kasd-ı intifayla müsabaka tertip etmelerine müsaade edilemez. İttifak-ı teşkilat ve anasırıyenin bu kabil misabakalara iştirak etmeleri memnudur
h) İttifaka mensup her teşkilat ve kulüp müsaade-i resmiye istihsal etmeksizin diğer bir milliyete mensup teşkilat veya kulüp ile müsabaka icra ettiği takdirde TİCİ nizamnamesinin 187.maddesi mucibince tecziye edilecektir.
TİCİ (Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı)
Transkripsiyon : Barış Kenaroğlu