Fenerbahçe tarihinin hâmisi Dr. Rüştü Dağlaroğlu‘nun 1954-1955 yıllarında Akşam gazetesinde yayınlanan ve 1957 kitabının öncülü olan yazılarını kıymetli büyüğümüz Müzdat Dağlaroğlu‘nun müsaadesiyle sitemizde yayınlıyoruz. Huzurlarınızda “Canlı Yapraklar – XXVIII” : 1933 yılından geliyor.
Bilindiği üzere, bir kaç müteşebbisin uzun gayretleriyle 1921-23 senelerinde kurulan (Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı) kulüplerimizin müşterek faaliyetlerini tanzim ve yurtta spor ve spor aşkını tamim ve telkin maksatlarını taşıyordu.
Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı maalesef bu iyi gayelerine ulaşamadı. Bunun muhtelif sebepleri arasında maddi imkânsızlık ve ittifak erkânının kulüpçülük hislerinden tecerrüt edemeyişleri ve dolayısile yaşanan devamlı anlaşmazlıklar da yer alır.
Tamamıyla müstakil bir hüviyete sahip Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı’nın asli vazifelerinde başarıdan uzak kalması Türk sporuna, nihayet, devletin müdahalesini zaruri kılmış ve 1936’da (Türk Spor Kurumu) tesis edilmiştir. Devletin spor işlerine esasından ve tamamiyle el koyması halinde tecelli eden (Beden Terbiyesi Umum Müdürlüğü)nden önceki bu yarı resmi organizasyon bu defa da milletimizin ruh ve bünyesine intibak etmemişti. Çünkü daha ziyade totaliter idari rejimlere yaraşır, kuvvetli disiplin esasına müstenid, bir gençlik teşkilâtı mahiyetinde idi ve dolayısile ömrü iki seneden fazla sürmemiştir.
Görülüyor ki, Türk sporu 30 yıldan beri idari bakımdan üç muhtelif devir geçirmiştir:
Müstakilen idare edildiği (Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı) devri,
Devletin müdahalesine maruz kaldığı (Türk Spor Kurumu) devri,
Ve nihayet 15 senedir devam ede gelmekte olan ve tamamiyle devletçi (Beden Terbiyesi Umum Müdürlüğü) devri.
İşte, yukarıdaki resim 1933’te (Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı) zamanında çekilmiş tarihi bir vesikadır. Cumhuriyet Halk Partisi’nin Cağaloğlu’ndaki il merkezinde bir kaç oda işgal eden ve o zamanki İstanbul mıntıkasında bir toplantı anını tespit ediyor.
Oturanlar; sağ baştaki zat mıntıka reisi İbrahim Kemal Baybora’dır. Mumaileyh, mıntıka riyasetine seçildiği zaman, kalben Fenerbahçeli olmakla beraber, resmen hiç bir kulübe mensup değildi. Talimatnameye uyulmak için ve arzuyu umumi üzere başvurulan kurada Süleymaniyeyi çekmiş ve Süleymaniyeli olmuştu.
Baybora’nın yanındaki Halk Partisinin, İstanbul’u da içine alan, 13üncü mıntıka müfettişi ve Sinop mebusu merhum Cevdet Kerim İncedayı’dır. Cumhuriyet Halk Partisi kuruluşundan beri spora kıymet verdiğinden mıntıka müfettişi de bu kabil toplantılara sık sık iştirak ederdi.
Ortada iki kupadan iki eliyle kura çekmekte olan zat ittifak ikinci reisi Halit Bayrak’tır. O zaman Bayezit mebusu idi.
Onun yanında Vakit gazetesi sahibi Hakkı Tarık Us ve nihayet Profesör Hamit görülüyor.
Ayaktakilere gelince;
Yine sağdan birinci zat Kerim Kanok’tur. O zamanlar Futbol Federasyonu Başkanı Hamdi Emin Çap’ın kâtip ve tercümanı idi.
Harb Okulu üniformasını lâbis genç Fenerbahçeli millî rekortmen atletlerden Ziya Atlet’tir.
Onun sağında millî futbolculardan Galatasaraylı ve o tarihte Güneşli Kemal Refet Kalpakçıoğlu görülüyor.
Kalpakçıoğlu’nun gözlerini diktiği zat ise zamanın Futbol Federasyonu Başkanı ve Devlet Matbaası Müdürü Hamdi Emin Çap’tır.
Onun sağında hâlen İstanbul Bölge Müdürü ve o tarihte Fenerbahçe idare heyetinden meşhur aslan avcısı Sait Selâhaddin Cihanoğlu bulunuyor.
Nihayet, sol başta Zeki Sporel’i görüyorsunuz. Bugünkü İstanbul milletvekili bu resmin alındığı günlerde memleketin en güzide futbolcusu ve Fenerbahçe kulübünün de umumi kaptanı idi.
(Gelecek resim, 38 sene önce, 28 Ekim 1916 da, oynanmış tarihi bir Galatasaray – Altınordu lig maçına ait kıymettar bir hâtıradır.)
“1959 Öncesi Şampiyonluklar” konusunda, en başından beri “1959 Öncesini İnkar, Devleti İnkardır” noktasında duruyoruz. Aşağıda okuyacağınız Türk Futbolunun İdari Tarihçesi, bu tezimizi kanıtlayan bir derleme olarak tarihe geçiyor.
Gerek Türkiye Futbol Federasyonu’nun kuracağı komisyon, gerek kulüplerimiz ve gerekse araştırmacılar; bu derlemeden istifade ederek, Fenerbahçe Spor Kulübü tarihçilerine dair tezlerin ne denli isabetli olduğunu tahlil etme imkanı bulacaktır.
“İdman İttifakı Heyet-i Muvakkatesi” 269 maddelik son nizamname taslağı üzerinde çalışmaya başladı.
“İşte, bu tarihlerde İsviçre’den tahsilden dönen Galatasaray’ın eski futbolcularından Yusuf Ziya Öniş, beraberinde getirdiği İsviçre Spor Teşkilatı nizamnamesini Galatasaray kulübünün 1 numaralı kurucusu Ali Sami Yen, Anadolu kulübünden Burhanettin Felek ve Fenerbahçe kulübü kurucularından Nasuhi Baydar ile beraber tercüme ederek 20 maddelik bir tüzük meydana getirmişlerdir” (San, Ünsi ve Var) “…
“20 maddelik yönetmeliğin yetmeyeceği, “ayrıca kurulması düşünülen teşkilatın yalnız futbol değil, yapılan bütün spor dallarını kapsamasının da ön plana alınmasının zorunlu olduğu anlaşılmıştır.” (Ertuğ)
20 Haziran 1921
Uluslararası Olimpiyat Komitesi Başkanı Baron Pierre de Coubertin, Lozan’dan Selim Sırrı Tarcan’a yazdığı mektubunda şöyle diyordu:
“Aziz meslektaşım; Uluslararası Olimpiyat Komitesi’nin son toplantısında Türkiye temsilcisi olarak yeniden aramıza katılmanızı rica etmekle görevlendirildim. Koşullar, görevinizi bir süre kesintiye uğratmış olsa da herkesin belleğinde yer etmiş bulunan kişisel dostluk duygularında hiçbir eksilme olmamıştır. Bu mektubu en içten duygularımla birlikte bunun güvencesi olarak kabul etmenizi rica ederim.”
27 Kasım 1921
İdman İttifakı Heyet-i Muvakkatesi’nin Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı tüzel kişiliğine esas olacak nizamnamesi Dâhiliye Nezareti (İçişleri Bakanlığı) onayına sunuldu.
İİHM’nin kuruluş amaçları, kısaca, “Türkiye’deki beden eğitimi ve spor işleriyle spor kulüplerine yardım etmek, üye kulüpler arasındaki ilişkileri kurala bağlayıp düzenli-dostça yürümesini sağlamak, yeni sporcuların yetişip yeni kulüplerin kurulmasına önayak olmak, her türlü spor, beden terbiyesi ve idman faaliyetini idare, teşvik, himaye ve tensip ve Türk idmancılığını dâhilde ve hariçte tam salahiyetle temsil etmektir.”
22 Mayıs 1922
İdman İttifakı Heyet-i Muvakkatesi, Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı adıyla tüzel kişilik kazandı.
İİHM, doğal gelişme süreçleri içinde, tescil işlemlerinin bittiği 22 Mayıs 1922 tarihinde, yerini, Cemiyetler Kanunu’na göre kendisi de tüzel kişi olan ve bu yönüyle Türkiye’nin ilk biçimsel spor yönetimi olarak beliren “federatif” nitelikteki TİCİ’ye bırakmıştır.
25 Haziran 1922
‘Milli Olimpiyat Cemiyeti’ yerine ‘Kaim Cihan Müsabakalarına İştirak Cemiyeti’ kuruldu.
Gerçek anlamda Türkiye’nin ilk ulusal olimpiyat komaitesi olan ve yürürlükteki dernekler hukuku hükümlerine göre özel hukuk tüzel kişisi olarak kurulan örgütün Reis-i Fahrîsi Şehzade Abdurrahim Efendi, Reis-i Hamîsi Şehzade Ömer Faruk Efendi, Reis-i Aslîsi Ziraat Müdür-ü Umumîsi Hasip Bey, Reis Vekiller Pertev Paşa ve Kemal Paşa, üyeleri Celal ve Dr. Server Kamil Beyler, saymanı Abidin Bey, veznedarı Ahmet Vefik Bey, merkezi İstanbul, faaliyet sahası ise bütün Türkiye olarak belirlendi.
Türkiye’nin 1924 Olimpiyatları’na katılabilmesi için hükümetten istenen yardımın tutar ve gerekçelerini açıklayan ve Ali Sami Yen ile Selim Sırrı Tarcan’ın ortak imzalarını taşıyan mektup için:
“14 Teşrinisani ve 613/110 Numaralı Lütufnameleri ile Talep Olunan Malumatın Berveçh-i Zir Arzı” (TMOK Arşivi)
14 Temmuz 1922
Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı, Fenerbahçe kulübü binasında ilk toplantısını yaptı. Bu toplantıda ilk heyet-i merkeziye oluşturuldu.
31 Temmuz 1922
Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı’nın genel merkez toplantısında cemiyetin ilk başkanı olarak Ali Sami Yen ve öteki Meclis-i İdare üyeleri seçildi.
24 Ağustos 1922
TİCİ Meclis-i İdaresi, geçici atletizm, güreş ve futbol encümenleri (federasyon) oluşturmuş, başkanlıklarına ise sırayla kendi başkan yardımcıları Burhan Felek ve Ali Seyfi’yle, üye Yusuf Ziya Öniş’i getirmiş, encümen üyelerinin de encümen başkanlarınca TİCİ Meclis-i İdare üyeleri arasından seçilmelerini öngörmüştür.
1 Kasım 1922
Türkiye İdman Mecmuası dergisinde yayınlanan bir yazıdan:
“Kurtuluş Savaşı’nın sona ermesiyle, yalnız İstanbul’da yapılmakta olan spor türlerinin bütün Anadolu’ya yayıldığını, sırasıyla Ankara, İzmir, Rize, Trabzon, Konya, Mersin, Adana, Zonguldak, Sivas, Erzurum, Samsun, Bursa, Balıkesir, Eskişehir, Edirne’de 1922 yılı sonlarında yapılmaya başlandığını öğrenmekteyiz. Bu suretle spor türleri bütün yurtta yayılmakta ve dolayısıyla yalnız İstanbul’un dar bir bölgesi içinde sıkışıp kalarak örgütlenmiş TİCİ’nin genişletilmesi ve bölgeleri içine alacak duruma getirilmesi görüşü çoğunluk kazanmaktadır.” (Çeki – 1 Kasım 1922)
10 Kasım 1922
TİCİ Genel Merkezi, Ekim ayının başında yapması gereken üçüncü toplantısını yaptı.
“Cuma günü Fenerbahçe kulübünde yapılan toplantı beş saatten fazla sürmüştür. Bu toplantının yalnız futbol federasyonunun çalışması konusundaki tartışma ile geçtiğini öğrenmekteyiz. Bu suretle de yalnız bir Futbol Federasyonu kimliği altında çalışmalarını sürdürmektedir.” (Çeki – 1 Kasım 1922)
“İşbu teşkilat-ı umumiyeyi ihzar, ikmal ve tatbik eylemek üzere, en eski idman cemiyetleri murahhasları ve en maruf Türk idman mütehassıs ve muallimlerinin iştirakiyle 1340 (1924) senesi umumi kongresi toplanana kadar umumi kongre salahiyetini haiz” bir Heyet-i İhzariye kuruldu ve eski yönetim kurulunun bu geçici heyet olarak görevde kalması kararlaştırıldı.
Nizamname “Türkiye’nin aksam-ı memalikinde” (Madde 1) örgütlenilmesini öneriyor ve idman mıntıkalarını “memleketin vaziyet-i coğrafiye ve iklimiye, vesait-i nakliye ve teşkilat-ı mülkiyeye göre tefrik edilen hudutlar dahilinde (Madde 4) kuruyordu.
16 Mart 1923
Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı yeniden örgütlendi.
13 Nisan 1923
Şehzadebaşı’nda Letafet Apartmanı’nda Kumkapı kulübünde yapılan toplantıda Türkiye Futbol Federasyonu kuruldu.
21 Mayıs 1923
Cenevre’de yapılan toplantıda Türkiye Futbol Federasyonu’nın FIFA üyeliği onaylandı.
2 Ocak 1924
Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı, İcra Vekilleri Heyeti (Bakanlar Kurulu) kararnameleriyle hem “kamu yararı gözeten dernek” statüsü edindi, hem de Türkiye’yi dışarıda temsil etmeye hükümetçe yetkili kılındı.
4 – 12 Eylül 1924
Birinci Türkiye Futbol Birinciliği düzenlendi. Harbiye şampiyon oldu.
5 – 12 Eylül 1924
TİCİ 1. Kongresi, Ankara’da Türk Ocağı’nda toplandı.
Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk “Hamî” Başkanlığı, Başbakan İsmet İnönü ise “Fahrî” Başkanlığı kabul ettiler.
TİCİ Başkanlığına Ali Sami Yen seçildi.
Kongreye Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Canik (Samsun), Edirne, Eskişehir, İstanbul, İzmir, Karesi (Balıkesir), Kocaeli, Konya ve Trabzon “şehir” mıntıkaları katılırken, ordu mıntıkalarından Harbiye ve Bahriye de temsilci göndermişti.
Federasyonların kuruluş ve ikamet kararları alındı. İşbu Federasyonların 1928 Olimpiyatları hazırlığına şimdiden başlaması kararlaştırıldı. Yeni bölgeler kuruldu ve her sene Türkiye birincilik müsabakalarının farklı yerlerde düzenlenmesi kararı verildi.
18 – 20 Eylül 1925
TİCİ 2. Kongresi, Ankara’da Belediye Salonu’nda toplandı.
Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk “Hamî” Başkanlığı, Başbakan İsmet İnönü ise “Fahrî” Başkanlığı kabul ettiler.
TİCİ Başkanlığına Ali Sami Yen seçildi.
Açılış konuşmasını yapan Başbakan İsmet Paşa “Memleketimizde spor teşebbüsü henüz sizin idare etmekte olduğunuz son şekliyle birkaç senelik teşebbüs olmakla beraber az zamanda kat ettiğimiz mesafeler bu işi hususi teşebbüslerin hevesleri için vücuda getirdikleri ve mesul oldukları bir teşkilat haricine çıkarmış, memleketin hayat-ı umumiyesinde bütün mücadelâtında onu bir mevki sahibi etmiştir.” dedi.
Türkiye birinciliklerinin bir arada olmayıp spor mevsimine göre yapılması kabul edildi.
28 Eylül – 1 Ekim 1926
TİCİ 3. Kongresi, Ankara’da toplandı.
TİCİ Başkanlığına Ali Sami Yen seçildi.
Kongrenin açış konuşmasını yapan İsmet Paşa, TİCİ “yöneticileri ve kongre üyelerine, mıntıkaların ve federasyonların şikâyetlerinin yersiz olduğunu, her şeyin hükümetten beklenmemesi gerektiğini, hükümetin spora maddi-manevi desteğini verdiğini, hükümetin spor teşkilatına verdiği önem ve saygı derecesini kendilerinin de gösterdiği zaman daha iyi neticeler elde edileceğini, çünkü gençliğin Türk milletinin istikbali olduğunu bunun için çalışmalarda ciddi ve disiplinli olunması gerektiğini” belirtti.
TİCİ’nin kongre temsilci heyetini kabul eden ve onlara oldukça uzun bir konuşma yapan Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk ise sözlerini şöyle bitiriyordu:
“Sizi bana gönderen hassas insanlardan mürekkep gençlik cevvaliyetiyle vatan ve milliyet aşkıyla hal-i feveranda bulunan kongrenize teşekkür ederim. Sizi avdet ederken Türkiye İdman Cemiyetleri İttihadı’nın teşkiline badi bütün insanların güzel niyetlerine ve baria muvaffakiyetlerine müteşekkir olarak selamlarım. Sözlerimde işaret ettiğim ciddi muvaffakiyatı bana, hükümet-i cumhuriye ve cumhuriyetin sahib-i aslisi ve murakıbı olan büyük Türk milletine fiilen gösterebileceğiniz zamana büyük Türk milleti namına muntazır olduğum sözlerini son sözlerim olarak söylerim.”
2 – 10 Eylül 1927
İkinci Türkiye Futbol Birinciliği düzenlendi. Muhafızgücü şampiyon oldu.
6 – 9 Eylül 1927
TİCİ 4. Kongresi, Ankara’da Halk Fırkası merkezinde toplandı.
TİCİ Başkanlığına Ali Sami Yen seçildi.
Kongrenin açılış konuşmasını yapan Millî Eğitim Bakanı Mustafa Necati Bey; “spor faaliyetlerinin federasyon suretiyle teşekkülünü ve bir program dâhilinde faaliyet yapılmasını arzu ettiklerini, sporun memleketin hayati mesele olduğunu, Türk sporculuğunun diğer yıllara nazaran çok ilerleme gösterdiğini ve bu kongrenin eğitim, ordu, bahriye ve spor teşkilatlarıyla meşgul olacağı için diğer kongrelerden daha büyük önem arz ettiğini” belirtti.
Bu kongrede nizamname değişikliğiyle, umumî kongrelerin bir yerine iki yılda bir toplanması, mahallî ve millî şampiyonlarla, heyet reislerinin müsabakaları ücretsiz izlemeleri hükme bağlandı.
21 Mayıs 1928
1246 sayılı “Türkiye’de Gençlik Teşkilatlarının Türk Vatandaşlarına Hasrı Hakkında Kanun” Resmî Gazete’de yayınlandı.
Kanun metni şu şekildeydi:
Madde 1) Türkiye Cumhuriyeti dâhilinde gerek mekteplerde ve gerek mektep haricinde izcilik, keşşaflık, boyskotluk veya diğer nam ve unvan altında izcilik teşkilatı vücuda getirmek hakkı münhasıran Türk vatandaşlarına aittir.
Madde 2) Birinci maddede zikredilen teşkilatı ecnebiler vücuda getiremeyeceği gibi bu kabil teşkilata ecnebi gençler dâhil olamazlar.
Madde 3) Türk vatandaşlarından olanlar dahi birinci maddede zikredilen teşkilatı ancak Maarif Vekaleti’nin müsaadesiyle ve o vekaletin emir ve murakabesine tabi olmak vücuda getirebilirler.
Madde 4) Bu kanun neşri tarihinden muteberdir. Madde 5) Bu kanunun ahkâmını icraya Dahiliye ve Maarif Vekilleri memurdur.
2 – 8 Ocak 1931
TİCİ 5. Kongresi, bir önceki kongreden 4 yıl sonra, Ankara’da Halk Fırkası merkezinde toplandı.
TİCİ Başkanlığına Ali Sami Yen seçildi.
Bu kongrede alınan kararlardan bazıları;
Genelkurmay, Maarif, Sağlık ve Harici Vekilliklerinden genel merkeze oy hakkı olmayan birer delege gönderilmesi ve bunların müşavir üye olarak alınması;
Hokey, Boks, ve Tenis federasyonları iptal edilerek bu sporların şimdilik tatbik edilmekte oldukları bölge idman heyetlerine bırakılması;
futbol, güreş, atletizm, denizcilik ve eskrimin birer federasyon olarak muhafaza edilmesi;
Binicilik, atıcılık, uçuculuk, kızakçılık ve dalgıçlık gibi ordu sporları için, ordu sporları federasyonu namı altında bir federasyon kurulması ve sporcuların, spor turnelerinde gazete muhabirliği yapmamaları idi.
20 – 25 Haziran 1932
TİCİ 6. Kongresi, Ankara’da Halkevi’nde toplandı.
Merkezi umumî, bu toplanışında İstanbul mıntıkası ile Futbol Federasyonu arasındaki ihtilafı da inceledi ve kongrede bulunan müfettişlerin raporunu, Futbol Federasyonu başkanının izahatını ve İstanbul mıntıkası merkez heyeti reisi Orhan Beyin konuya ilişkin raporunu dinledi.
Meselenin incelenip karar verildiği son toplantıda, kendisiyle alakalı olduğu için hakem durumunda bulunmasının uygun olmayacağından Futbol Federasyonu Başkanı Hamdi Beye toplantıdan çıkması rica edilmiş, o da bunun üzerine salondan çıkmıştır.
Kongrede bir konuşma yapan Cumhuriyet Halk Fırkası Genel Sekreteri Recep Peker; “Partinin spor işleriyle ve sporculukla fevkalâde alakadar olduğunu, spora maddi-manevi her türlü desteği verdiğini, sporculuğun esaslı bir şekilde tanzim ve teşkilinin zaruri olduğunu, hükümetin spora bu sene önceki senelerden daha fazla para tahsis ettiğini, profesyonelliğe karşı olduklarını ve bunun için her türlü girişmeleri reddettiklerini, Türkiye birinciliklerini önümüzdeki sene yapacaklarını, kulüplerin, sporcuları kendi menfaatleri için değil millet için yetiştirmesi gerektiğini” belirtti.
Bu kongrede federasyon seçimleri de tartışmalı geçti. Eski federasyon başkanları ve erkanından hiç biri vazife kabul etmek istememiş, bütün ısrarlara rağmen şiddetle reddetmişlerdi. Fakat neticede gene onlar seçilerek bir emrivaki karşısında bırakıldılar.
7 – 10 Ekim 1932
Üçüncü Türkiye Futbol Birinciliği düzenlendi. İstanbulspor şampiyon oldu.
13 Ekim – 10 Kasım 1933
Dördüncü Türkiye Futbol Birinciliği düzenlendi. Fenerbahçe şampiyon oldu.
25 – 28 Ekim 1933
TİCİ 7. Kongresi, Ankara Spor Salonu’nda toplandı.
Kongre heyeti umumiyesi; Cumhuriyetin 10uncu yıl dönümü nedeniyle Bursa’da yapılamayan Türkiye futbol birinciliğinin gelecek sene Bursa’da yapılması kararlaştırıldı. Federasyonların raporlarını inceleyen komisyonun “beş sene müddetle Türkiye birinciliği yapmayarak bu paranın mıntaka sahalarına tahsisi” hakkındaki teklifi kabul etmedi.
12 – 29 Ekim 1934
Beşinci Türkiye Futbol Birinciliği düzenlendi. Beşiktaş şampiyon oldu.
24 Ağustos – 8 Eylül 1935
Altıncı Türkiye Futbol Birinciliği düzenlendi. Fenerbahçe şampiyon oldu.
13 – 18 Nisan 1936
TİCİ 6. Kongresi, Ankara’da Halkevi’nde toplandı. Kongrenin son gününde, voleybol ve basketbol federasyonlarının kurulmasına ve cezaların affına, Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı namı altında 14 yıl faaliyet gösteren bu teşkilatın nizamnamesinin maksadı temine kâfi gelmediği için yeni icaplara göre hükümler taşıyan bir nizamname ile teşkilat 18 Nisan 1936 tarihinden itibaren adının “Türk Spor Kurumu” olarak değiştirilmesine karar verildi.
“Türk Spor Kurumu, ‘yarı-resmî niteliğine ve CHP parti örgütünün parçası olmasına karşın, dernekler hukuku hükümlerine göre son kurultayında adını Türk Spor Kurumu olarak değiştirmiş bir ‘özel hukuk tüzel kişisi’, bu yönüyle de Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı’nın yasal devamıdır.” (Kurthan Fişek)
29 Haziran 1936
Türk Spor Kurumu Dergisi yayın hayatına başladı.
İlk sayıda yayınlanan “Maksadımız” başlıklı yazıda şöyle deniyordu:
“Bu sene sekizinci kongresini akdeden “Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı,,, nizamnamesini yeni esaslara göre değiştirerek ismini de [Türk Spor Kurumu] na tahvil etmiştir.Bu yeni esaslara göre Türk Spor Kurumu; Yurdu kurtaran Ulu Önder Kamâl Atatürk’ün cumuriyet ve istiklalimizi kendisine tevdi etmiş olduğu Türk Gençliğini, ruhi ve manevi bakımdan olduğu kadar bedeni ve maddi bakımdan da bu değeri ölçülmez vediayı koruyabilecek iktidara sahip, şuurlu, canlı, bir düşünceli ve bir hareketli [bir sporcu gençlik birliği] halinde ilerletip geliştirmek vazifesini üzerine almıştır.Türk Spor Kurumu; bu vazifesini yaparken gençlerin sıhhat şartlarını göz önünde tutarak memlekette teknik icaplara uygun zevkli bir spor faaliyeti uyandırmıya çalışacak ve bu faaliyetin, ahlâklı ve vatansever Türk Gençliği için millî vasıfları hâiz ve o gayelere müteveccih olmasını temine dikkat ve ehemmiyetle uğraşacaktır.Bugün ilk sayısı çıkan Türk Spor Kurumu Dergisi Türk Spor Kurumunun bu yoldaki çalışmalarında, fikirlerinin yayım organı olacaktır.”
21 Mart – 11 Temmuz 1937
Birinci Millî Küme düzenlendi. Fenerbahçe şampiyon oldu.
13 Şubat – 5 Haziran 1938
İkinci Millî Küme düzenlendi. Güneş şampiyon oldu.
23 Haziran 1938
İcra Vekilleri Heyetince 6 Haziran 1938 tarihinde Yüksek Meclise arzı kararlaştırılan (Spor Teşkilatı) hakkındaki kanun lâyihası esbabı mucibesi ile birlikte 23 Haziran 1938’de Büyük Millet Meclisi Yüksek Reisliğine sunuldu..
29 Haziran 1938
3530 sayılı Beden Terbiyesi Kanunu ile “Başbakanlığa bağlı” Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü kuruldu.
Gençlik Spor Bakanlığı’nın onayıyla federasyon kurmak, ülke çapında spor tesisi yapımıyla ilgili çalışmaları yürütmek, sporcu ve kulüplerin tescil, vize ve transfer işlemlerini izleyip kayıtlarını tutmak, Spor-Toto uygulamalarını düzenlemek ve yurttaşın spordaki bilgi ve ilgi düzeyini yükseltmekti.
Kanun Maddesi 6) Beden terbiyesi genel direktörü Başvekil tarafından intihab ve Cumhur Reisinin tasdiki ile tayin olunur. Genel direktör bu kanunun hükümleri dairesinde kurulan teşekküllerin merci ve âmiri olup bu teşekküllerin çalışmalarından mesuldür.
1939
Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü’nce çıkarılan bir talimatnameyle TİCİ’den TSK’ya devredilen Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi, BTGM’ye bağlandı.
19 Mart – 9 Temmuz 1939
Üçüncü Millî Küme düzenlendi. Galatasaray şampiyon oldu.
31 Mart – 7 Temmuz 1940
Dördüncü Millî Küme düzenlendi. Fenerbahçe şampiyon oldu.
21 – 22 Eylül 1940
Yedinci Türkiye Futbol Birinciliği düzenlendi. Eskişehir Demirspor şampiyon oldu.
12 Mart 1941
Resmî Gazete’de 15309 numaralı kararname yayınlandı.
“İlişik (1) sayılı listede yazılı kulüplerin hizalarında gösterilen adlar altında birleştirilmeleri ve (2) sayılı listede yazılı olanların da kapatılmaları; Beden Terbiyesi Genel Direktörlüğünün 15/2/1941 tarih ve 1320 sayılı tezkeresile yapılan teklifi üzerine 3530 sayılı kanunun 13 üncü maddesinin son fıkrasına tevfikan İcra Vekilleri Heyetince 1/3/1941 tarihinde kabul olunmuştur.”
30 Mart – 6 Temmuz 1941
Beşinci Millî Küme düzenlendi. Beşiktaş şampiyon oldu.
12 – 15 Temmuz 1941
Sekizinci Türkiye Futbol Birinciliği düzenlendi. Gençlerbirliği şampiyon oldu.
23 – 25 Mayıs 1942
Dokuzuncu Türkiye Futbol Birinciliği düzenlendi. Harbiye şampiyon oldu.
3 Haziran 1942
Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü, 4235 sayılı yasayla Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlandı.
14 Mart – 19 Mayıs 1943
Altıncı Millî Küme düzenlendi. Fenerbahçe şampiyon oldu.
12 Mart – 19 Mayıs 1944
Yedinci Millî Küme düzenlendi. Beşiktaş şampiyon oldu.
27 – 30 Mayıs 1944
Onuncu Türkiye Futbol Birinciliği düzenlendi. Fenerbahçe şampiyon oldu.
11 Mart – 20 Mayıs 1945
Sekizinci Millî Küme düzenlendi. Fenerbahçe şampiyon oldu.
12 – 29 Mayıs 1945
On birinci Türkiye Futbol Birinciliği düzenlendi. Harbiye şampiyon oldu.
6 Nisan – 12 Mayıs 1946
Dokuzuncu Millî Küme düzenlendi. Fenerbahçe şampiyon oldu.
25 – 28 Mayıs 1946
On ikinci Türkiye Futbol Birinciliği düzenlendi. Gençlerbirliği şampiyon oldu.
22 Mart – 25 Mayıs 1947
Onuncu Millî Küme düzenlendi. Beşiktaş şampiyon oldu.
24 – 26 Mayıs 1947
On üçüncü Türkiye Futbol Birinciliği düzenlendi. Ankara Demirspor şampiyon oldu.
21 Mayıs – 5 Haziran 1949
On dördüncü Türkiye Futbol Birinciliği düzenlendi. Ankaragücü şampiyon oldu.
18 Mart – 21 Mayıs 1950
On birinci Millî Küme düzenlendi. Fenerbahçe şampiyon oldu.
1 – 11 Haziran 1950
On beşinci Türkiye Futbol Birinciliği düzenlendi. Göztepe şampiyon oldu.
17 – 27 Mayıs 1951
On altıncı Türkiye Futbol Birinciliği düzenlendi. Beşiktaş şampiyon oldu.
13 Mayıs 1960
Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü, 7474 sayılı yasayla Başbakanlık makamına bağlandı.
29 Ağustos 1962
Profesyonel Futbol Yönetmeliği, Resmî Gazete’de yayınlandı.
Madde 1) Bu Yönetmelik, profesyonel takım kuran kulüplerle profesyonel futbolcular ve bu teşekkül ve şahıslarla Futbol Federasyonu arasındaki münasebetlerde tatbik olunur.
85. maddede “Bu yönetmelik hükümlerini Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü yürütür” deniyordu.
11 Şubat 1970
Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü, 1-21/1156 sayılı kararname ile Gençlik ve Spor Bakanlığı’na bağlandı.
1977
Devlet Planlama Teşkilatı’nın “Beden Eğitimi ve Spor Özel İhtisas Komisyonu Ön Raporu” yayınlandı.
“Federasyon birçok kulübün bir araya gelerek aynı amaç için birleştikleri bir topluluktur. Spor kulüpleri aynı amaç için birleşerek Federasyon’u kurarlar ve bunların yöneticilerini kendi aralarından seçerler. Anayasamızın 29’uncu maddesi gereğince herkes dernek kurrar. Spor kulüpleri de birer dernek olduğuna göre 1630 sayılı Dernekler Kanunu derneklerin federasyon ve konfederasyonlar halinde birleşebileceklerini belirlemektedir ve aynı kanun gereğince de uluslararası beraberlik ve işbirliği sağlayabilirler. Bu durum yurdumuzda ilk federasyonların kurulduğu 1922 yılından 1936’ya kadar Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı zamanında uygulanmıştır.”
7 Kasım 1982
Yeni Anayasa’da ilk spora yer verildi. Böylece ülkemizde ilk kez spor ve sporcu Anayasa’nın teminatı altına alındı.
14 Aralık 1983
Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü 179 sayılı kanun hükmünde kararnameyle Milli Eğitim ve Gençlik ve Spor Bakanlığı bünyesinde yer aldı.
21 Mayıs 1986
T.B.M.M.’de kabul edilen 3289 sayılı “Gençlik ve Spor Hizmetleri Kanunu” ile Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü adı, Beden Terbiyesi ve Spor Genel Müdürlüğü olarak değiştirildi.
5 Mayıs 1988
T.C. Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü’nün “Türkiye Futbol Federasyonunun Kuruluş ve Görevleri “Hakkında Kanun Tasarısı ve Millî Eğitim Komisyonu Raporu’ndan:
Ülkemizde de her geçen gün gelişen profesyonel futbolun, Batıda olduğu gibi profesyonelce yönetilmesi zaruret haline gelmiştir. Profesyonel futbolun, amatör futbol şartlarına göre düzenlenmiş teşkilat ve kaidelerle yönetilmesi çeşitli aksamalara yol açmaktadır. Bu nedenlerle, profesyonel futbolun, profesyonelce yönetilmesi ve böylece futbolumuzun daha ileriye götürülebilmesi maksadıyla, özel hukuk hükümlerine tabi ve tüzelkişiliği haiz Türkiye Futbol Federasyonunun kuruluş ve görevleri hakkındaki bu Kanunun hazırlanması gerekmiştir.”
27 Mayıs 1988
T.B.M.M.’de “Türkiye Futbol Federasyonunun Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun” kabul edildi.
2 Mart 1989
T.B.M.M.’de “Türkiye Futbol Federasyonunun Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunun Bazı Hükümlerinin Değiştirilmesine Dair Kanun” kabul edildi.
1989
Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü’nün Başbakanlık Devlet Bakanlığı’na bağlanması nedeniyle adı “Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü” oldu.
10 Nisan 1992
Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Tasarısı ve İstanbul Milletvekili Yusuf Namoğlu ve 33 Arkadaşının, 27.5.1988 Tarih ve 3461 Sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddeler Eklenmesi Hakkında Kanun Teklifi ve Millî Eğitim Komisyonu Raporu’ndan:
“Ülkemizde futbol faaliyetleri uzun yıllar Beden Terbiyesi ve Gençlik Spor Genel Müdürlüğü çatısı altında ve ona bağlı Futbol Federasyonu eliyle yönetilmiştir. Futbolun ülke sporu içindeki yeri ve önemi dikkate alınarak, özerkleştirilmesi düşüncesi gündeme gelmiştir. Bu amaçla 3461 sayılı Kanun çıkarılmış, futbolun, içinde yer alan birimler ile kurum ve kuruluşlar eliyle kendilerinin seçtikleri kişiler tarafından yönetilmesi amaçlanmıştır. Ancak, bilahara 3461 sayılı Kanunun seçime ilişkin hükümleri 3524 sayılı Kanunla değiştirilerek, Federasyonun organlarının atama yoluyla görevlendirilmesi uygun görülmüştür.”
17 Haziran 1992
T.B.M.M.’de “Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun” kabul edildi.
18 Şubat 2000
Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı ve Millî Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu Raporu’ndan:
3.7.1992 tarihinde yürürlüğe konulan 3813 sayılı “Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun” ile profesyonel futbolun gelişmesine engel teşkil eden hususların ortadan kaldırılması, futbolun idarî, malî ve hukukî yönden özerk bir yapıya kavuşturularak uluslararası norm ve standartlara uygun bir yapının oluşturulması hedef alınmıştır. Özel hukuk hükümlerine tâbi, tüzelkişiliğe haiz özerk bir federasyonu öngören bu Kanun kapsamında, futbol adına çağdaş bir çalışma ve gelişme ortamının tesis edildiğine ve bu suretle futbolla ilgili tüm sorunların giderileceğine dair kamuoyunda beklentiler yaratılmıştır. Ancak, Kanunun yürürlüğe girdiği 1992 tarihinden itibaren hâsıl olan gelişmeler kamuoyunda yaratılan bu olumlu beklentilere cevap vermede yetersiz kalmıştır.
14 Nisan 2000
T.B.M.M.’de “Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” kabul edildi.
12 Mayıs 2004
Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı ve Millî Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu Raporu’ndan:
“Ülkemizde profesyonel futbol faaliyetleri 3813 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun uyarınca kurulmuş bulunan Türkiye Futbol Federasyonu tarafından yürütülmektedir. Kanunun 1 inci maddesine göre futbol faaliyetleri millî ve milletlerarası kurallara göre yürütülür, teşkilâtlandırılır ve geliştirilir. Futbolun sürekli gelişmesi ve uluslararası niteliği nedeniyle süratle değişen şartlara uyumun sağlanabilmesi için anılan Kanunda değişiklikler yapılması zorunlu hale gelmiştir.”
25 Mayıs 2004
T.B.M.M.’de “Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” kabul edildi.
29 Kasım 2007
T.B.M.M.’de “Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” kabul edildi.
5 Mayıs 2009
T.B.M.M.’de “Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun” kabul edildi.
2011
Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın kurulması; 6/4/2011 tarihli ve 6223 sayılı Kanunun verdiği yetkiye dayanılarak, Bakanlar Kurulu’nca 3/6/2011 tarihinde kararlaştırıldı.
Kanun Hükmünde Kararname ile teşkilat yapısında değişikliğe gidilen Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü’nün 3289 sayılı kanunda yer alan “Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü” ibaresi “Spor Genel Müdürlüğü” olarak değiştirildi.
2018
10/07/2018 tarihli 1 Nolu Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde “Spor Genel Müdürlüğü” olan adı “Spor Hizmetleri Genel Müdürlüğü” olarak değiştirildi.
“1959 Öncesi Şampiyonluklar” konusunda “Sayılamaz” diyenlerin en tuhaf iddialarından biri “Bunları Türkiye Futbol Federasyonu düzenlemiyor” iken, diğer garip argüman da “Milli Küme’nin Amacı Yok” şeklinde idi.
17 Ekim 1936 tarihli Cumhuriyet gazetesinde bir yazı kaleme alan Futbol Federasyonu Başkanı Hamdi Emin Çap, iki iddiayı tek yazıyla çökertiyor.
Ligler arasındaki müsabakaları mıntıkalara ve mıntıkalar arasındaki maçları da memlekete teşmil ederek futbolumuzu yükseltmektir.
Memlekette milli küme teşkilindeki sebep ve saiki anlamak için evvelâ futbolu yüksek olan ecnebi memleketlerindeki teşkilâtı ve müsabaka sistemlerini tetkik etmek lâzımdır: Çünkü futbolu terakki ettiren en mühim amillerden biri de müsabaka sistemidir.
İngiltere’de
İngiltere’de 400’ü profesyonel, diğerleri amatör olmak üzere 4.000 kulüp ve 750.000 futbolcu vardır. Futbol mevsimi Ağustos’un son haftasında başlar, Mayıs’ın ilk haftasında biter.Bu memlekette amatör ve profesyonel kupa müsabakaları, hayırlı cemiyetler şildi, beynelmilel amatör ve profesyonel müsabakalar, ligler arası müsabakalar yapılmaktadır.Profesyonel kümede 22 kulüp vardır. Ayrıca memlekete şamil müteaddit kümeler mevcuttur.Bütün bu müsabaka teşkilatıyla İngiltere’de mevsim imtidadınca inkıtasız olarak her Cumartesi günü ve ekseriya hafta arası günleri müsabakalar yapılagelmektedir. Vasati bir tahminle bir mevsim zarfında her kulüp 50 maça yakın müsabaka yapmaktadır.Müsabaka adedinin çoğalması memlekette futbol faaliyetini ve binnetice futbol tekniğinin yükselmesini temin etmektedir.
Fransa’da
Fransa’da 5000 den fazla kulüp vardır. 150.000 lisanslı futbolcu mevcuttur. Bunların bir kısmı amatör, bir kısmı da profesyoneldir. 21 mıntakavi lig teşkil edilmiştir. 500’den fazla ayrıca mektep kulüpleri ve 100 küsur korporasyon vardır, Fransa’da, Fransa kupası namile bir seri müsabaka ve ayrıca lig şampiyonaları mevcuttur.Fransa, beynelmilel müsabakalara oldukça geniş mikyasta ehemmiyet vermektedir.Fransızlar yabancı milletlerden ve bilhassa İngilizlerden angaje ettikleri iyi oyuncuları takımlarına sokarlar ve bunlardan gerek ferden ve gerek takım oyunu itibarile istifade ederler. Bu sebeple Fransız futbolu her gün biraz daha terakki etmektedir.
Almanya’da
Almanya’da 12.000 kulüp ve bunlara mensup 1.200.000 aza vardır. Memleket 16 mıntıkaya taksim edilmiştir.Bu mıntıkaların şampiyonları dört grup halinde ve lig sistemiyle maçlar yaparlar. Yani bir defa kendi sahasında ve bir defa da rakibinin sahasında oynamak suretiyle bir kulüp diğeriyle iki defa karşılaşır ve bu dört grup şampiyonları kupa sistemine göre yani bir defa yenilen müsabakadan çekilmek suretiyle karşılaşır ve milli şampiyon taayyün eder.Bundan başka bir de millî kupa müsabakaları vardır. Bu kupa müsabakalarına her kulüp girmek hakkını haizdir. Ayrıca 16 mıntıkanın temsili takımları arasında da federasyon kupası müsabakaları yapılır.Oyuncular tamamile amatördür. Almanya’da futbol mevsimi 15 Ağustos’ta başlar, 30 Haziran’a kadar devam eder.
Avusturya’da
Avusturya’da mıntıka futbol teşekkülleri 9 tanedir. Bunlar ayrı ayrı federasyon mahiyetinde iseler de yalnız Avusturya federasyonuna merbutturlar. Kulüpler mıntıka federasyonlarına bağlıdırlar. 32 profesyonel ve 600’e yakın amatör kulüp vardır. Her mıntıka federasyonu kendi şampiyonasını yapar. Bunlardan yalnız Viyana federasyonu amatör ve profesyonel müsabakalarını müştereken organize eder. Mevsim, dağlık mıntıkalarda Nisan’dan Teşrinievvel’e kadar ve Viyana ve sair mıntıkalarda Kânunuevvel’e kadar devam eder.Diğer memleketlerde olduğu gibi Avusturya da beynelmilel müsabakalara girmektedir.
İtalya’da
İtalya’da, 3000’e yakın kulüp olup 29.000 futbolcu vardır. İtalya’nın teknik organizasyonu şöyledir:Millî kümeye 48 takım, birinci kümeye 121 takım, ikinci kümeye 324 takım ve üçüncü kümeye 643 takım iştirak etmekte ve ayrıca 166 ihtiyat takımlar, 101 genç takımlar müsabakası yapılmaktadır ki 2300’den fazla takım müsabakalara iştirak etmektedir.Amatör ve profesyoneller arasında: bir tefrik yapılmamaktadır. Görülüyor ki İtalya dâhili futbol faaliyeti noktasından zengin bir program tatbik etmektedir.
Yukarıda bahsettiğimiz beş memlekette ve bunlara benzeyen Çekoslovakya ve Macaristan gibi memleketlerdeki futbolun inkişafına demiryolları ve tayyareler büyük bir amildir.Memlekete şamil futbol organizasyonları ancak nakliye vesaitinin bolluğu ve ucuzluğu ile yapılabilmektedir.
Romanya’da
Balkanlara gelince, Romanya’da 34 mıntıka, 500’den fazla kulüp ve 28.000 den fazla futbolcu mevcuttur.Romanya’da üç nevi müsabaka yapılmaktadır. Millî şampiyona, Romanya, kupası, bir de Kral kupası vardır.Millî şampiyona iki seri üzerinden oynanmaktadır:1 – Milli küme A serisi,2 – Millî küme B serisi.Milli küme A serisi Romanya’nın en iyi on iki kulübünden mürekkeptir ki bunun şampiyonu memleket şampiyonu addedilir.B serisinde ise dört kulüp üzerinden müsabakalar yapılır. Bunların birincileri arasında yapılan müsabaka neticesinde birinciliği kazanan kulüp A serisinin sonuncusile karşılaşır. B serisinde de ayni usul caridir.Romanya kupası müsabakalarına bütün kulüpler iştirak edebilir. Kral kupası müsabakaları ise beş mıntıkanın temsili takımları arasında yapılır.
Yugoslavya’da
Yugoslavya’da, 14 mıntıka ve 645 kulüp vardır. Mıntıkalarda lig maçları yapılır ve bunun neticesinde sekiz kulüp şampiyonaya ayrılır.
Bulgaristan’da
Bulgaristan’da 16 mıntıka, 119 kulüp ve 11.500 futbolcu vardır. Mıntıkalarda lig maçları yapılır. Mıntıka şampiyonları kupa sistemine göre karşılaşarak Bulgaristan birincisi taayyün eder.Kral kupası ve temsili takımlar arasında müsabakalar ayrıca yapılmaktadır.
Yunanistan’da
Yunanistan’da 11 mıntıka ve 189 kulüp mevcuttur. Atina, Pire ve Selânik mıntıkaları federasyonun müessisleri bulunmaktadır. Diğer mıntıkalar A, B, C serisi üzerine taksim edilmişlerdir.A serisine dâhil bulunan mıntıkaların birinci ve ikinci takımları milli kümeye dâhildir. Her mıntıka kendi şampiyonasını yapar. Ve A serisine dâhil mıntıkalarına temsili takımları arasında federasyon kupası müsabakaları yapılır. B serisindeki mıntıkalar da aralarında kupa müsabakaları yaparlar.
Görüyoruz ki bazı memleketler futbol müsabakalarını daha fazla mıntıkavi faaliyete hasrediyorlar. Ve bazıları da mıntıkavi müsabakalardan ziyade memleket mikyasında müsabaka serileri tertip ediyorlar. Mahallî futbol inkişafları çoğaldıkça bunları müteaddit mıntıkalar arasına yaymak suretiyle faaliyet hududunu genişletiyorlar.
Futbolu tamamen inkişaf etmiş ve her yerde stadyumlar yapmış memleketler mıntıkalardan mıntıkalara sirayet eden müsabakalara ehemmiyet veriyorlar.
Futbol tekniği en fazla ilerleyen memleketlerin bu son sistemi tatbik etmiş olduğunu anlıyoruz.
Biz de bugünkü şerait ve imkânlar içerisinde milli küme nüvesini meydana getirmekle bu yola doğru bir adım atmış bulunuyoruz. Bu hareketimizle ligler arasındaki müsabakaları mıntıkalara ve mıntıkalar arasındaki maçları da memlekete teşmil etmek ve nihayet memleket bünyesinden çıkacak takımları beynelmilel sahalara daha kuvvetli olarak hazırlamak ve Türkiye milli takımına tam bir temsil kudreti vermek gayesini istihdaf ediyoruz.
Futbol Federasyonu Reisi Hamdi Emin Çap | 17 Ekim 1936 – Cumhuriyet Gazetesi
Arşivde gezerken “Con” Kemal Onan‘ın “İhtiyar Dayılar” diye birilerinden bahsettiği bir yazıya denk geldik. Kim bilir, 1942 yılı başında hangi kulüpte ne oldu ki meşhur kulüpçümüz böyle bir yazı kaleme aldı? “İnşallah sebebini de öğreniriz” dediğimiz metinde, Galip Kulaksızoğlu‘nu bir kez daha minnet ve saygıyla anmak için bir iki paragraf buluyoruz. Nur içinde yatsın.
Spor işleri üzerinde konuşurken kulüplerimizin vaziyetini ön planda tutmak icap eder. Çünkü, Maarif’in temelini nasıl mektepler teşkil ederse, spor teşkilatının temeli de kulüplerdir. Fakat bir teşkilat adamı da “Kulüpler ne imiş? “derse ona da Maarif Nazırı Haşim Paşa’nın “Şu mektepler olmasa idi, maarifi ne güzel idare ederdim” dediği hikayeyi hatırlatabiliriz.
Teşkilat bugüne kadar bin bir istihale geçirdi. İdman Cemiyetleri’nin teşekkülünden sonra, Türk Spor Kurumu’na inkılap etti. Ve daha sonra da bugünkü şeklini aldı. Fakat yine Fenerbahçe’yi o Fenerbahçe, Galatasaray’ı o Galatasaray, Beşiktaş’ı o Beşiktaş olarak görüyoruz.
Görülüyor ki teşkilatın vaziyeti arızidir. Fakat esas yine kulüplerdir.
Gençliğe hizmet gayesiyle kulüpler, kurucuları ve oraya dahil olanların bir aile yuvasıdır. Onun içindir ki o yuvanın da bir aile ocağı gibi idamesine çalışmak o yuvayı teşkil edenler için bir his meselesi, bir vazifedir.
Bir ailenin büyüğü nasıl sırtındaki yükü ölünceye kadar taşımak mecburiyetinde ise bir kulüp kurucusunun, bir idarecinin de son nefesine kadar mücadele etmesi, çalışması bir mecburiyettir. Aksi takdirde o vazifesini yapmamış addedilir.
Müşfik bir baba hiçbir suretle kendi kurduğu yuvayı sonradan olmalara, sonradan olmaların da bir dayıya teslim etmesine razı olamaz. Gavura kızıp oruç bozmak kabilinden bir hareketle terk edip ocağının sönmesine meydan veremez.
Gözlerimiz önünde merhum Galipler, Şerefler canlanmalıdır.
Galip’in kulübü için yaptığı fedakarlıkları unutamayız. Onun hayatın pahasına çalışmasını değil yalnız Fenerbahçeliler, bütün spor efkarı umumiyesi pek yakından bilirler.
Hiç unutmam, merhum Galip kulübünün sembolü olan Zeki’ye bile bir gün:
“İsteyen istediği yere gitsin. Bu kulübü biz kurduk. Bir tek kişi kalıncaya kadar çalışacağız. Yine kilidini biz vurup öyle buradan çıkarız” diye söylenip duruyordu.
Galip senelerce didindi. Fenerbahçe Stadı’nın otlarını elleriyle tırnaklarıyla yoldu. Bir abide şeklinde yükselmesinde başlıca amil oldu. Nihayet hayata gözlerini Fenerbahçe diye diye kapadı.
Şeref de kulübü için bir Galipti. Yıllarca tek başına hem kulüp dahilinde, hem haricinde mücadele etti. Bin bir müşkülata göğüs gerdi. O da gözlerini Beşiktaş diyerek hayata yumdu.
Bir kulüp idarecisinin muvaffak olabilmesi için, her şeyden evvel mücadele kabiliyeti olması lazımdır.
Bir tek kişi dahi kalsa, kongre dalaverelerine göğüs germesi, kulübünün idaresiz ellere geçmesine mani olması için mücadeleyi her ne pahasına oluşa olsun bırakmaması şarttır.
Bir kulüp idarecisinin, gecesini gündüzüne katarak maddi manevi fedakarlıklarla yükselttiği kulübünün idaresiz ellere geçtiğini, idareyi ele alanların da işi ihtiyar dayılara bıraktığını, fena neticeler, sahadaki uygunsuz hareketlerle halk üzerinde sempatinin kaybolduğunu, sevginin bir zamanlar omuzlar üzerinde taşındıkları sahanın içine gömüldüğünü görmesi o idareci için ne büyük bir acıdır.
Evvela ne halini varsa görün diyen herhangi bir idareci hiç şüphe yok ki bu gibi haller karşısında:
“Ben bu işin böyle olacağını bilseydim. Yangın var diye bırakıp kaçtığım kulübü ateşle yakardım da çekilmezdim. Böyle ellere bırakmazdım” diyebilir. Fakat ne çare ki iş işten geçer. Kulüp zarar görür.
Bir binayı yapmak güç, yıkmak kolay olduğu gibi, bir kulübü kurmak ve yükseltmek çok güç fakat yıkması pek kolaydır. Kaldı ki onun yıkılmasına meydan verilmemelidir.
Kulübünü seven bir idarecinin de yıkılmaya doğru gittiği azabını duymaması için de çoluk çocuk elinde her gün dünden daha fena bir vaziyete düşmesine mani olmak yolunda bir hareket yapmakta tereddüt etmemesi lazım gelir.
Geçende birileri Twitter’da “Türk milli futbol takımı 1936 Berlin olimpiyatları esnasında Nazi selamı veriyor” altyazısıyla bir fotoğraf paylaştı. Türklere “Nazi” atfı yapmayı pek seven (veya bunu çok da sakıncalı görmeyen) başka birileri de üzerine atladılar ve yayıldıkça yayıldı.
Mikrofonu orada olan birine, Burhan Felek‘e bırakalım ve işin doğrusunu öğrenelim. Keyifli okumalar…
Bu yazımda size sporculuk hayatımın en dramatik safhalarını hikâye edeceğim. Ben yazarken hâlâ isyan ediyorum, siz okurken ne hissedersiniz? Bilemem.
1936 seneleri başlarında Ankara’da toplanan bir “Türk Spor Kurumu” kongresinde bugünkü devletçilik durumunun ilk adımı olarak spor teşkilâtını Halk Partisi’ne kattılar. Frenkçe “Incorporé” ettiler. Böylece en ziyade beni çekemeyen Ankaralı dost ve arkadaşlarımca yüreğim yaralandı. Hemen hemen diğer arkadaşlarımın hepsi Türk Spor Kurumu’ndakı yerlerini muhafaza ettiler, ben seçilemedim.
Unutmadan söyleyeyim. “Türkiye İdman Cemiyeti İttifakı” ismini de “Türk Spor Kurumu” olarak bu kongrede değiştirdiler. Böylece her şey, benim rakip dostlarımın istedikleri şekilde gelişti. Hatta bu zatlar, bilmem ne nam ile bu amatör teşkilâttaki vazifelerinden dolayı kendilerine aylık bile bağlattılar.
Ben 1936 olimpiyatlarına sadece gazeteci olarak ve kendi paramla gittim. Sanırım Tan gazetesi namına gittim. Patronlarından biri merhum Halil Lütfü Bey’di. Ömer Besim merhum da galiba Cumhuriyet adına gazeteci olarak gelmişti. Neyse, ben Berlin Olimpiyatları’nda gazeteci olarak itibar gördüm. Gerçi Milli Olimpiyat Komitesi umumî katipliğine CHP’ce tayin edilmiş olan arkadaşımız bana gazeteci kartı vermek istemedi ama sonradan razı olmuştu.
Berlin Olimpiyatları, Hitler için Alman ırkının üstünlüğünü ispat maksadı ile tertip edilmiş muazzam bir gösteriydi. Şimdiye kadar 6 olimpiyatta bulundum. Hiç biri 1936 Berlin Olimpiyatları’nın intizam ve azametine erişemez. Belki, sportif neticeler bakımından, müsabaka ve ölçü âletleri, stilleri bakımından daha sonra teknik ilerlemeler oldu ama 110 bin kişinin bir asker gibi muntazam şekilde birleştirildiği bu derece saat gibi işleyen olimpiyata rastlayamadım. Hitler bu olimpiyatlarda büyük hayal kırıklığına uğradı. Düşman olduğu renkli insanlar, yani Zenciler aslan gibi güzel ve kabiliyetli. Alman gençlerini mağlûp ettiler. Bunların başında meşhur sürat koşucusu ve uzun atlayıcı Amerikalı siyahi Owens gelir.
Gazeteci olarak bizim yerimiz Hitler’in locasının tam arkasındaydı ve olduğumuz yerden Hitler’in bütün harekâtını görebiliyordum. Bir kere bu adama şundan dolayı kızdım: Bildiğiniz gibi olimpiyatları devlet başkanları açar. Beynelmilel olimpiyat komitesi başkanı da yanında bulunur. O zaman bu komitenin başkanı, sanırım Fransız asilzadelerinden Kont Baillot Latour adında bir zattı. Hitler stadyuma bu zatın refakatinde, fakat ayağında çizme, sırtında SS general kılığıyla girdi. Girer girmez önce Alman marşı, sonra adı “Hors Wessel” olan Nazi marşı çalındı. Herkes bu marşları sağ elleri Nazi selamı gibi ileri uzanmış olarak dinledi. Yalnız Türkler ellerini kaldırmadı. Oraya giderken hükümet, Nazi selamı yapmamamızı bizlere sıkı sıkıya tembih etmişti. Almanlar buna belki içerlemişlerdir ama ses çıkaramadılar.
Müsabakalar hakikatte, Almanlar’la Amerikalılar arasında bir mücadeleydi. Çok kıymetli Alman atletleri vardı. Fakat Amerikalılar da kuvvetliydiler. Ben bu olimpiyatlardan iki müsabakayı hiç unutamam. Birisi uzun atlamaydı. Elene elene finale bir Alman genci ile bir de Amerikalı zenci Owens kalmışlardı. Herkes üç defa atlar ya. Alman üçüncü atlayışında 7.90 metrenin üstünde bir atlayış yaptı. Bu mesafe o gün için fevkalâdeydi. Stadyum kalktı kalktı oturdu Sıra zenciye geldi. Sevimli arap hız alma sahasının başında, namazda rükûa varır gibi ellerini dizine dayayıp koşacağı piste bir baktı, ondan sonra ok gibi fırladı. Atlamayı muntazam yaptı. Ne kadar atladığına bakmadan, Alman rakibinin elini sıktı, çekildi. Hâlâ hatırımdadır 8 metre 3 santim atlamış ve Alman’ı geçmişti. Stadyum alkışlamadı desem yanlış söylemiş olurum. Alman olmayanlar, belki de Almanlar bu siyah adamı alkışladılar.
İkinci unutamadığım şey, Almanlar’ın 4×100 kız takımının uğradığı felâket olmuştu. Gerçekten bu takım dünya çapında hazırlanmış ve bu müsabakayı kazanması kuvvetle muhtemel bir takımdı. Yarış başladı, Almanlar yarışı Amerikalı kızların önünde götürüyorlardı. Bayrak değişmesinde fevkalâde muntazam bayan Alman takımının üçüncü kızı sol eliyle kendinden evvel koşan arkadaşından aldığı bayrağı sağ eline geçirirken yere düşüvermez mi? Kız düşen bayrağı eğilip aldı, ama Amerikalılar geçip gittiler. Bu kız orada intihar etmediyse hayatından büyük kısmını harcayacak kadar üzüldü, saçlarını yoldu, ağladı. Alıp içeri götürdüler.
Berlin’den döndük. Ben gazeteci olarak rahatça olan biteni yazabiliyordum. İşin acayip tarafı, bu olimpiyatlara iştirak eden “Türk Spor Kurumu” mensuplarının falsolarını, bazı yakışıksız hareketlerini, bu kurumun ikinci başkanı merhum Necati Bey’in ya eniştesi, ya kayınbiraderi olan Bayezit mebusu Halit Bey bana bildiriyordu. Bu neşriyat bana pahalıya patladı. Bilmiyorum hangi sebep ve salahiyetle beni Türk spor camiasından tardettiler. Ne acayip şey değil mi? Benim Türklüğümü kimse elimden alamaz, sporculuğumu da inkâr edemezdi. Buna rağmen Türk spor camiası denilen mevhum zümreden ben kovuldum.
Bu kararı bana rahmetli Adnan Menderes, imzasıyla bildirmişti. İtiraz ettim. Bunun manası nedir diye o zaman Yüksek Haysiyet Divanı reisi ve Eskişehir mebusu Atıf Bey’e mektuplar yazdım. Hiçbiri ne yapılanı, ne yapılacağını biliyordu. O devir, kına gecesi gibi dostların yiyip-içip eğlendiği’ bir kapalı devir olarak geçti. Bu ebedî boykot Beden Terbiyesi Kanunu çıkıp da, ilk umum müdür merhum Cemil Taner Paşa beni İstişare Heyeti’ne alıncaya kadar devam etti. Sonradan bunu neden yaptığını merhum Adnan Bey’e sorduğum zaman bana, “Biz seni o zaman iyi tanımıyorduk” diye cevap vermişti. ‘ Unutmayalım ki, bu boykot benim için tek menkûpluk olmadı. Merhum Tevfik İleri Bey zamanında da beni tekrar boykot edip spor camiasından kovdular. Ben kendilerini affettim. Cümlesine rahmet olsun!
Bu sitede “1959 Öncesi Şampiyonluklar” hakkında onlarca yazı kaleme aldık. Yine bu konuda Twitter hesabımızdaki bir flood içerisinde bilgi üzerine bilgi yayınlandı. Finalde, hepsi birbirinden kıymetli olan bu yazıların ve dökümanların bağlama kavuştuğu yer ise Türkiye Büyük Millet Meclisi, yani milli irade oldu. Evet, yolun sonu geldi! 1959 öncesi şampiyonlukların inkârı artık mümkün değil!
“1959 öncesini inkâr, imparatorluk mirasını inkardır.”
“1959 öncesini inkâr, devleti inkardır.”
Bunları dile getirirken tezimizi “Tarihin ve Devletin Devamlılığı” üzerine kuruyorduk. Çünkü Türkiye Futbol Federasyonu, aşağıdaki kurumların, yani devletin altında işliyordu. Dolayısıyla “Türkiye Futbol Birinciliği” ve “Milli Küme” de Türkiye Cumhuriyeti devletinin “ulusal ve resmî” futbol organizasyonları idi.
Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı
Türk Spor Kurumu
Beden Terbiyesi Umum Müdürlüğü
Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü
Spor Hizmetleri Genel Müdürlüğü
Türkiye’nin tarihsel sürecinde sporu idare eden mekanizmanın ismi değişse de sahibi hiç değişmedi.
Türk millî futbol takımının mazisini 1923’den başlatan tarih anlayışının “ulusal kulüp” şampiyonluklarını ise 1959’dan itibaren tanımasının zemininde bir Fenerbahçe kıskançlığı olduğunu hep söyledik. Bu çiğ duygunun insanları sürüklediği yerin, kendi kurucularını ve devleti inkar noktasına geldiğini hep yazdık. İşte ispatı!
Atatürk’ün Başbakanı Celal Bayar Diyor ki
“Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanaklar Arşivi” herkese açık. Burada yayınlanan 23 Haziran 1938 tarih ve 6/2692 numaralı belgede Başbakan Celal Bayar, “Spor Teşkilatı Hakkında Kanun Layihası”nı ve “Muvakkat Encümen Mazbatası”nı Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na sunuyor.
Peki metni bu kadar önemli yapan şey nedir?
Bu belgede yukarıda bahsettiğimiz spor kurumları silsilesi, yani 1959 öncesi şampiyonluklar, ilk kez bir “Kanun Layihası” içerisinde anlatılıyor ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti bu silsileyi “resmî ve ulusal” olarak sahipleniyor.
Hiç şüphesiz, hukukçular bunu çok daha iyi ifade edeceklerdir. Fakat işin özünde, bu metin sayesinde Fenerbahçe’nin tezine türlü yalanlarla karşı çıkanların bütün argümanları temelden başlayarak birer birer yıkılıyor.
Netice itibariyle Galatasaray’ın “hukuki temeli ve geçerliliği bulunmayan, gayriciddi iddia” dediği şeylerin aslında (Atatürk’ün son Başbakanı ve Türkiye Cumhuriyeti’nin üçüncü Cumhurbaşkanı) Celal Bayar’ın T.B.M.M.’ye sunduğu bir kanun olduğu ortaya çıkarken, Türkiye Futbol Federasyonu’nun “1959 Öncesi Şampiyonluklar” konusunda kaçacak bir yeri kalmıyor.
Bu araştırmaların nihai başarısındaki ana etken, camianın lideri olan Fenerbahçe Başkanlarının ve Yönetim Kurullarının yüreklendirmeleri olmakla beraber; başta Fenerbahçe ve Türk spor tarihi araştırmalarının büyük ismi ve bizim de yol göstericimiz olan Prof. Dr. Vahdettin Engin hocamıza ve bu mücadelenin kitlelere ulaşmasında büyük payı bulunan Metin Sipahioğlu ile tüm emeği geçenlere teşekkürü borç biliyoruz.
Evet, inkarcılar için yolun sonuna geldik. Bundan sonrası sadece zaman meselesi… Tarih boyunca bazen Milli Eğitim Bakanlığı’na bazen de doğrudan Başbakanlığa bağlı çalışan Türkiye Spor Teşkilatı ve Türkiye Futbol Federasyonu er ya da geç bilimin ışığında kararını verecek, “resmî ve ulusal” 1959 öncesi şampiyonlukların hakkını teslim edecektir.
Spor teşkilâtı hakkında kanun lâyihası ve Muvakkat encümen mazbatası (1/1125)
T.C. Başvekalet Kararlar Müdürlüğü
Sayı: 6/2692
23-VI-1938
Büyük Millet Meclisi Yüksek Reisliğine
İcra Vekilleri Heyetince 6-VI-1938 tarihinde Yüksek Meclise arzı kararlaştırılan (Spor teşkilâtı) hakkındaki kanun lâyihası esbabı mucibesile birlikde sunulmuştur.
Başvekil C. Bayar
Mucib Sebebler
Cumhuriyet rejiminin kurulmasını müteakip (1922) İstanbul’daki spor kulüpleri müşterek münasebetlerini temin ve yabancı federasyonlarla irtibat tesis etmek maksadile Avrupa’da olduğu gibi bir (Spor Teşekkülleri Birliği) kurmak istemişler ve buna (Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı) adını vermişlerdir.
Bu kurum nizamnamesile üzerine almış olduğu vazifenin ifasında suhulete mazhar olmak kaygusile Hükümete müracaat ederek (Menafii umumiyeye hadim) cemiyetlerden addolunmasını istemiş ve bu talep o zaman bir kararname ile isaf olunmuştur. Bu tarihden itibaren İstanbul’dan maada vilâyetler sporunu da idareye başlayan ve 1924 olimpiyadlarına katılmak Devletten gördüğü yardımı her yıl mütezayid surette tecdid ettiren T.İ.C.İ. Türkiye sporunun az çok inkişafına muvaffak olabilmiş ise de teşekkül tarzındaki hususî mahiyet dolayısile bütün sporcularca muta bir otorite haline bir türlü gelmemiştir.
1935’de toplanan spor kongresinin kararı ile adını (Türk Spor Kurumu’na) değiştiren bu müessese, sevk ve idareyi bir miktar merkezileştirmek ve gençliğin sporunu futboldan maada diğer, asrî ve vatan müdafaasına yarayacak sahalara (Kış sporları, atıcılık, yelkenli uçuş sporları)na teşmil etmiş ve millî sporlara da önem vermek çığırını açmıştır.
Fakat her iki devrenin verdiği tecrübeler ve son yıllarda garb memleketlerinde sporun sevk ve idaresinde tecelli eden fikirler ve hareketler sporun tıpkı Maarif ve Sıhhat işleri gibi bir Devlet işi olarak ele alınması lüzumunu ortaya koymuştur.
Birçok garb memleketleri neslin ıslâhını ve yurddaşların yüksek beden ve normal vasıflı insanlar olarak yetiştirilmesini memleket müdafaasının ve iktisadî kalkınmanın en mühim bir âmili olarak telâkki eylediklerinden spor ve beden terbiyesine birinci derecede yer vermişler ve sporun sevk ve idaresini yalnız Devlet hizmetleri araşma almakla kalmayıb ona Devlet makanizması içinde yer vermişlerdir. (Yugoslavya’da: Beden Terbiyesi Nezareti, Sovyetler Birliği’nde: Vekiller Heyeti’ne dâhil Beden Terbiyesi Başkanlığı, Almanya’da: Nazır mevkili Devlet Spor Başkanlığı, Fransa’da: Nezaret) gibi.
Garb memleketlerinin birçoklarına nisbetle sporda olan geriliğimizi kısa bir zamanda gidermek için sporda kuvvetli bir otorite ve disiplin kurmak şiddetli ihtiyacı da bu düşünceyi teyid eder.
Filhakika Maarif, iktisad, ordu ve halk gibi büyük insan topluluklarını sinesinde bulunduran müesseselerin beden terbiyesini ve sporu ancak müesseselerin üstündeki bir makamın prestiji ile sevk ve idare edebileceği düşünülerek bu kanun ile sporun sevk ve idaresi Başbakanlık makamı ile ilgilendirilmiştir.
(Spor Umum Müdürlüğü adı) başbakanlığın prestiji altında müstakil bir idare makanizmasının yaratılması ifadesidir.
Bu kanun ile kurulan (İstişare Heyeti) ise Umum Müdürlük nezdinde yüksek bir istişare makamı tesis eder, muhtelif vekâletlerde spor hareketleri için gösterilecek temayülleri inceler ve spor başkanlığının bütün teknik müdevvenatını hazırlar. Nâzım, nasihatçi, sporun önemini tebarüz ettirici bir heyettir. Ayni fikir ve gaye iledir ki spor ve beden terbiyesi ile ilgili vekâletlerde işlerini sevk ve idare edecek bir (Spor Umum Müdürlüğü) ihdası derpiş ve iltizam edilmiştir.
Sporun kısa bir zamanda ileriye yol almasını sağlayacak bir âmil de ordu gibi iktisad ve Nafia
Başkanlığı gibi kalabalık insan kitlelerini toplu bir halde bulunduran müesseseler, fabrika ve iş evlerinde çalışmaktır. Bu sebebden bu gibi müesseseler (garb memleketlerinde olduğu gibi kendi adamlarına ve onların ailelerine spor ve beden terbiyesi yaptırmağa ve bunun yapılması için beden terbiyesi tesisleri vücuda getirmeğe bu kanun ile mükellef tutulmuştur.
Beden terbiyesini 45 yaşına kadar bütün yurddaşlara teşmil etmek üzere bütün Devlet dairelerinde çalışma ve bu yaşa kadar olan memurların her gün muayyen zamanlarda bir mütehassısın nezaretinde beden terbiyesi yapmaları mecburî tutulmuştur. Bu kanun ile kurulması düşünülen Yüksek beden terbiyesi enstitüsünün açılması sporun teknik ve sıhhat bakımlarından yükseltilmesini sağlamak ve memleketi çok muhtaç olduğu yüksek ve orta vasıflı uzman, öğretmen, antrenör ve monitörleri yetiştirmek bakımından en önemli bir ihtiyacı kapatmış olacaktır. Ancak Devlet bütçesinde birdenbire büyük bir yük olmamak için kanunda bu müessesenin kurulması bütçe imkânlarının müsaadesine talik edilmiştir.
Memlekette sporu büyük şehirlerden maada bütün kasabalı ve köylü halk tabakaları içine yaymak ve bilhassa millî sporlara (güreş, binicilik, atıcılık, cirid) şimdiye kadar olandan çok fazla önem vermek gaye edinilmiştir. Bu maksadla binicilik, cirid, atıcılık ve avcılık ile okçuluk dahi federasyonlar çerçevesi içine alınmışlardır. Bedenden olduğu gibi normal bakımdan da yüksek vasıflı bir Türk gençliği yaratmak gayelerin başında gelmektedir.
Yurddaşlara spor yaptıracak müessese, eskiden olduğu gibi bu kanunda dahi ordu ve mekteb haricinde kulüb olacaktır. Spor kulüblerinin adedi ne kadar çoğalırsa sporun yurdda yayılması da o nisbette artacağına göre bu kanun ile (köylerde 50 genç başına bir spor kulübü ve kasaba ve şehirlerde de 500 genç başına bir spor kulübü kurulması düşünülmek suretile) alâkalılar klüblerin sayısını arttırmakla mükellef kılınmaktadırlar. Fakat amatörler tarafından kurulan kulüblerin bir Devlet otoritesi ile olan çalışmalarında intizam ve inzibatın, idare heyetlerinin Spor Umum Müdürlüğü kademelerinde tasdik edilmek suretile temin edilmek lüzumu uzun yılların tecrübelerinin mahsulüdür. Spor, sağlık ve kültür gibi bir Devlet hizmeti olarak telâkki edilince pek tabiî olarak Spor Umum Müdürlüğü’nün müsaadesine iktiran etmeyen beden terbiyesi ve spor müesseseleri vücude gelmemek icab eder.
Bölge ve kulüblerin yıllık mesaisini destekleyecek ve şimdilik vilâyet merkezlerinde yapılmağa başlanılan spor sahaları ile diğer spor tesislerini vücude getirmeğe yardım olmak üzere vilâyet hususî idarelerile belediyelerin bütçelerine konulan yardım parası bu müesseselerin zaten birkaç yıldan beri ödemeğe alışmış oldukları. mütevazi bir yardımdır. Spor kurumu gelirinin ve bütçesinin hakikate uygun ye mütevazin olmasını teminen bu yardımın muayyen ve mukannen bir hadde tesbiti maksadile lâyihaya hükümler konulmuştur.
İki yıldan beri memlekette spor sahalarını ve tesislerini vücude getirmek için girişilen teşebbüsü devam ettirmek, memlekette sporu yaymak en önde gelen tedbirlerden ise de bu yıl bütçesine konmuş olan 239 bin küsur liralık yardım parası, bu yıl bir çok sporların mefluç kalmasına sebeb olacak kadar az olduğundan bu kanunun kabul ve tasdikini müteakib spor için munzam bir yardımın acele düşünülmesi icab edecektir.
Spor umum müdürlüğü teşkilât ve kadrosunun alması lâzım gelen kati şekil gelecek sene tespit ve teklif edilmek üzere 1938 malî senesi bütçe ve kadrosunun verilecek tahsisata göre İcra Vekilleri Heyetince tespit ve tasdiki zarurî görülmüş ve ona göre hükümler konmuştur.
Muvakkat Encümen Mazbatası
T.B.M.M. Spor Teşkilatı Kanunu Layihası Muvakkat Encümeni
Esas No. 1/1125
27-VI-1938
Yüksek Reisliğe
İcra Vekilleri Heyetinin 23-VI-1938 tarih ve 6/2692 sayılı tezkeresile Kamutay yüksek katına arzı kararlaştırılan ve Bütçe, Dahiliye, M. Müdafaa, Sıhhat ve Maarif encümenlerinden seçilen üçer üyeden teşekkül eden muvakkat encümenimize havale buyurulan spor teşkilâtı kanun lâyihası, Dahiliye vekili Şükrü Kaya ve Başvekâlet müsteşarı Kemal Gedeleç hazır olduğu halde tedkik ve müzakere edildi:
Hükümetin mucib sebebler lâyihasında serdeylediği sebeblere ve Dahiliye Vekili ile Başvekâlet müsteşarı tarafından verilen izahlara göre teklif esas itibarile ve aşağıda arz edilen encümence yapılan değiştirmeler ve tadillerle kabaule şayan görülmüştür:
1 – Hükümetin teklifinde zikredilen (Spor Teşkilâtı Kanun Lâyihası) adı (Beden Terbiyesi Kanunu)na tahvil edildi. Çünkü: Beden terbiyesi şamil mefhumu içinde yer alan cüzülerden birisidir.
2 – Merkez istişare heyetinin bir kısım vazifeleri tamamile istişarî mahiyette ve diğerleri de karar alıcı mahiyette olarak tasrih edilmek suretile sadeleştirilmiş ve vuzuhlandırılmıştır.
3 – Vilâyet, kaza ve nahiyeler istişare heyetlerinde vazifedar edilenlerin sayısı bunlardan en lüzumluları alıkonmak suretile tahdid edilmiştir.
4 – Hükümetin 11inci maddesine lüzum görülmedi; çünkü belediyelere ve hususî idarelere zaten lüzumu olan mükellefiyetler konmuştur.
5 – Halkevleri teşkilâtı, öteden beri yurdda beden terbiyesinin yayılmasına hizmet etmiş müesseselerden olmak bakımından bu teşkilâtın bazı spor nevilerile iştigal eylemelerini sağlayacak istisnaî hüküm kondu.
6 – Hükümetin 14üncü maddesinde istenilen beden terbiyesi mecburiyetlerinin şimdilik her tarafta ve tamamen tatbiki güç görülerek Hükümetin tatbik imkânına bırakılmıştır.
7 – Spor kulüplerinin kendileri tarafından seçilen idare heyetlerinin bölgelerin tasdikinden geçirilmesi hakkındaki Hükümet teklifi gençliğin hevesini kırar telâkkisile onaylanmadı.
8 – Beden Terbiyesi Genel Direktörlüğü’nce yurdda yapılacak teşkilâttan başkaca hususî eşhas ve müesseselerin beden terbiyesini doğrudan doğruya veya endirek olarak ilgilendirecek teşebbüslerine açık kapı bırakılması sporun yurdda yayılmasını çabuklaştıracak bir âmil telâkki edilmesindendir.
9 – 2 maddede Hükümetin teklif eylediği müstakil bütçe kaydi usul ve teamüle uygun görülmediğinden mülhak bütçe olarak tadil edilmiştir.
Umumî Heyetin tasvibine arz edilmek ve müstaceliyetle kabul buyurulmak dileğile Yüksek Reisliğe sunulur.
1959 öncesi şampiyonluklar konusunda Fenerbahçe’nin tezine karşı çıkanların diline pelesenk olan ajitasyon cümlelerinden biri de Milli Küme’ye yönelik “Adında Milli var diye, bu organizasyon ulusal olmaz” tümcesi… Prof. Dr. Vahdettin Engin hocamızın (kendimize rehber edindiğimiz) “Tarihi Devamlılık” ilkesinden bihaber olan bu kişilere, gazete haberleri eşliğinde, bir mesaj daha vermek istedik.
Tarih çuvala sığmaz… 1959 öncesini inkar, devleti inkardır! Keyifli okumalar…
“Bir Nevi” Millî Küme
4 Mayıs 1957 tarihli Milliyet gazetesinde “Federasyon Kupası Maçları Bugün Başlıyor” başlıklı bir haber yayınlandı. Haber metni şöyleydi :
“Profesyonel Lig”in heyecanı henüz yatışmadan futbolseverler şimdi de “Federasyon Kupası” maçlarıyla yeni bir atmosfer içine gireceklerdir. Bir hafta geri bırakılmış bulunan “Federasyon Kupası” maçları bugün Ankara ve İzmir’de yapılacak maçlarla başlayacaktır.
Hazırlanan fikstür gereğince İstanbul ikincisi Galatasaray bugün ve yarın İzmir’de oynayacak, İstanbul beşincisi Beşiktaş da haftayı Ankara’da yapacağı iki maçla geçirecektir. Galatasaray bugün Kültürspor’la, yarın da Altay’la karşılaşacaktır. Beşiktaş ise bugün Adana Milli Mensucat’la, yarın da Ankara Gençlerbirliği ile çarpışacaktır.
İstanbul liginde arzuladıkları dereceyi alamayan Sarı-Kırmızılı ve Siyah-Beyazlı takımlar şimdi bütün ümitlerini “Federasyon Kupası”na bağlamış bulunmaktadırlar. Diğer taraftan Ankara, İzmir ve Adana takımları da bir nevi “milli küme” hüviyetindeki bu müsabakalarda şehirlerini gereği gibi temsil ve futbollerini değerlendirmek bakımından iddia sahibidirler. Böylece “Federasyon Kupası” maçları futbol meraklıları için yeni bir heyecan kaynağı olacaktır.“
Federasyon Kupası
Tarih 25 Nisan 1958… Yine Milliyet gazetesi… Bu defa haber başlığı “Federasyon Kupası’nın yerini alacak Milli Lig kat’ileşti”… Hep birlikte okuyalım :
“Futbol Federasyonu Reisi Orhan Şeref Apak Federasyon Kupası’nın mevsim sonunda iptal edileceğini ve bu kupanın yerini milli lig’in alacağını açıklamıştır. Evvelce de bildirdiğimiz gibi Türkiye Ligi 1959 sezonundan itibaren başlayacaktır. Apak, Milli Lig’in kuruluş sebeplerini şöyle izah etmiştir :
‘Türk futbolunun manevi bakımdan kalkınmaya ihtiyacı var. İşte, milli lig buna cevap verecektir. Hasılat meselesi ikinci planda mütalaa edilmektedir. 1959 sezonu başından itibaren Türkiye milli lig’ine gireceğiz. Hazırlıkların müsbet bir safhaya girdiğini açıklamak isterim’
Projeleri hazırlanarak futbol federasyonunun tetkikine gönderilen Türkiye Ligi’ne, birinci sene İstanbul, Ankara ve İzmir takımları iştirak edecektir. İlk tecrübe devresini müteakip lig genişletilecek ve ismine muvazi bir şekil alacaktır.”
Tarihi Devamlılık
Yukarıdaki haberleri gördünüz… Peki Fenerbahçe’nin tezine karşı çıkanlar ne diyor?
Onlara sorarsanız;
1959’da başlayan ve neredeyse 10 sene boyunca üç şehrin takımıyla oynanan lig “Milli” sayılıyor ama 1959 öncesinde aynı şartlarda yapılan lig “Milli” olarak değerlendirilmiyor.
Federasyon Kupası “bir nevi” Milli Küme iken sayılıyor ama “özbeöz” Milli Küme hesaba katılmıyor.
1923’den beri düzenlenen (ve devamlılık sağladığı Türkiye Futbol Federasyonu tarafından son derece açık ve net olarak belirtilen) organizasyonlar yok sayılıyor.
Adeta, durmadan işleyen bir nalıncı keseri…
Biz ise sürekli yinelediğimiz şekilde bitirelim : Türkiye Cumhuriyeti devleti (sırasıyla Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı, Türk Spor Kurumu ve Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü ismi verilen resmî kurumlarının emri altındaki) Türkiye Futbol Federasyonu’na, Türkiye Futbol Birinciliği, Milli Küme, Federasyon Kupası ve Milli Lig turnuvalarını düzenletmiştir. Bu şampiyonlukları birbirinden ayırabilmek mümkün değildir. Hepsi resmî, hepsi ulusaldır…
Fenerbahçe’nin 1959 öncesi şampiyonluklar hakkında Türkiye Futbol Federasyonu’na sunduğu ek başvuruya Galatasaray’ın 26 Nisan’daki itirazında yukarıdaki ifadeler yer alıyor. Bakalım abesle iştigal eden kimmiş?
Başvuruda; Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı’nın 1909 Cemiyetler Kanunu’na göre kurulduğu söyleniyor ki doğrudur.
Ancak Galatasaray, 16 Ocak 1924 tarihindeki Bakanlar Kurulu kararıyla aynı kurumun “Kamu Yararına Çalışan Dernek” statüsüne alındığını göz ardı ediyor ya da bilmiyor.
1924’teki İlk Türkiye Şampiyonluğu öncesinde çıkan bu karar ile Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı resmi statü kazanmıştır. Bu kararın bir özelliği de, kararda “Ali Sami Bey’in imzasıyla gönderilen tüzüğün kabul edildiği ve bugüne kadar gerçekleşen faaliyetler dolayısıyla bu kararın alındığı”nın belirtilmesidir.
Galatasaray itirazında, 2009/5894 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu’nun kuruluş ve görevleri hakkındaki kanuna atıf yaparak, Türkiye Futbol Federasyonu’nun öncüllerinden farklı görev ve amaçlarla kurulduğu söylüyor. Sözü geçen kanunun 3. maddesinin 1. fıkrasının a bendinde: “TFF’nin görevi, Türkiye’de futbol faaliyetlerini yürütmek, düzenlemek ve denetlemektir” denmektedir.
Galatasaray’ın iddialarının aksine, bu ifade; Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı, Türk Spor Kurumu ve Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü tüzüklerinde yer alan ifadelerle birebir uyuşmaktadır. Galatasaray açıkça Türkiye Futbol Federasyonu’nu yanıltmaya çalışmaktadır. Yukarıda adı geçen kurumların tüzük ve talimatnameleri, günümüzde kamunun bilgisine açıktır.
Galatasaray itiraz dilekçesinde 1923-1959 yılları arasındaki maçların “IFAB kurallarına göre oynanmadığını” iddia ediyor. İşin aslı öyle mi? Bakalım. Uluslararası Futbol Birliği Kurumu (IFAB) 1886’da kuruluyor. FIFA ise 1913 yılında bu birliğe katılıyor.
Bilindiği üzere 1923’te kurulan Türkiye Futbol Federasyonu, aynı yıl FIFA’ya katılırken kabul ettiği tüzüğünde müsabakaları bu kurallara göre oynatacağını taahhüt etmiş ve bu tüzüğü kabul ederek FIFA’nın 26.üyesi olmuştur. Bugün Milli Kütüphane’de yer alan bu tüzükte yer alan maddeler ile Galatasaray’ın bu iddası da çürümüş olmaktadır.
Türkiye Futbol Federasyonu’nun sayın yetkilileri;
Fenerbahçe’nin başvurularında yer alan argümanları reddetmek veya yok saymak, yetersiz hakemlerinizin yaptığı kural hatalarını onaylayarak hukuksuzluk yapmaya benzemez.
Son olarak, 1923 yılında kurulan kurumunuzun, 1959 yılına kadar düzenlediği Türkiye Şampiyonluğu organizasyonları için sizi “yetkisiz” olarak değerlendiren Galatasaray Spor Kulübü’nün, bundan sonra yapacağı olası başvuruları işleme almanız, Türk futboluna kuruluşundan beri emek vermiş on binlerce kişinin hatırasına en büyük hakaret olacaktır.
1959 öncesi şampiyonluklar konusunda, dönemin “resmî” belgelerini yayınlamaya devam ediyoruz. Nizamettin Kırşan’ın, “Beden Terbiyesi ve Spor” isimli dergisinin, Ocak 1939 tarihli 1. sayısında yer alan yazısı, Türkiye İdman Cemiyetleri İttikfakı ile başlayan, Türk Spor Kurumu ile devam eden ve sonunda Beden Terbiyesi Genel Direktörlüğü’ne ulaşan “resmî ve ulusal spor yolunu” bizlere anlatıyor. Aslında, bugün Galatasaraylı bir başkan adayının yöresel yarışmalara benzeterek tarihi çarpıttığı organizasyonları anlatan derginin iç kısmındaki tanıtım yazısı bile Fenerbahçe’nin karşısındaki iddiaları çürütmeye yeter… Ne diyor orada? Başvekalet Beden Terbiyesi Genel Direktörlüğünce neşrolunur aylık mecmuadır! Türkiye Cumhuriyeti devletinden büyük değilsiniz! Evet, 1959 öncesini inkar, cumhuriyeti inkardır! Ve evet, bunlar devletin şampiyonlukları!
Beden Terbiyesi Kanunundan Önceki Spor Teşkilatımıza Umumi Bir Bakış
Memleketimizde sporun teşkilatlanma işi “Cumhuriyet devri” ile başlar… Ondan evvelki spor hareketleri, hususi teşebbüslerle meydana gelmiş ve ancak büyük şehirlerimizdeki birkaç kulübün aralarında yaptıkları veya ara sıra Avrupa’dan getirttikleri ekiplerle oynadıkları futbol maçları ile pek dar bir çerçeve içindeki güreş, tenis, eskrim, yüzme ve boks faaliyetlerine münhasır gibi idi.
Sporun merkezi bir teşkilata bağlanması ve muhtelif spor nevilerinin federasyonları kurularak teknik şartlarının tespiti ve beynelmilel temas ve münasebetler için bunların merci gösterilmesi, memleket dahilinde bazı spor mıntakaları teşkili gibi işler 1923’de “Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı” ile başlamıştır.
Bu teşekkülün nizamnamesinin birinci maddesinde, kuruluş maksadı hülasa olarak şöyle ifade edilmekte idi:
“Türkiye’de idmancılığın (beden terbiyesi ve sporun) fenni esaslar dahilinde taammüm ve tekamülüne çalışmak ve Türk idmancılığını dahil ve harice karşı temsilde salahiyetli olmak üzere (Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı) namile bir cemiyet kurulmuştur.”
İşte bu cemiyet, 1923 yılından 1936 Nisan’ına kadar, nizamnamesindeki esaslar dahilinde ve gittikçe genişleyen bir mesai ile, memleket sporuna faydalı olmaya çalışmıştır. Başlangıçtaki mesai merkezi sikletini, hemen hemen yalnız futbol çekmekte olmasına rağmen diğer şubelerde de faal olmaya büyük gayretler sarfedilmiş ve hiçbir spor faaliyeti olmayan yurt köşelerinde spor muhitleri tesisi yolunda tedbirler alınması da düşünülmüştür.
Cumhuriyet hükümeti, bu teşekküle maddi ve manevi alaka ve yardımlarını kurulduğu günden itibaren esirgememiştir. Hükümetin her yıl, aşağıda gösterilen miktarlarla yaptığı para yardımı buna misaldir:
Hükümetin bu yardımlarından başka vilayetler hususi münasebetleriyle, belediyeler bütçelerinden ve parti teşkilatından, mıntakalardaki kulüpler yardım görmüşlerdir. Hatta, Cumhuriyet Halk Partisi kendi teşkilatına gönderdiği bir tamimde vilayetleri sekiz dereceye ayırarak hususi idarelerin her yıl spora yardımlarının teminini sağlamıştı. (Birinci derecedeki vilayetlere 5.000 Lira, sekizinci derecedekiler 500 Lira olarak)
Hükümet ve partinin spor işlerine gösterdiği maddi ve manevi alaka ile yardım, gittikçe çoğalmış muhtelif şekil ve suretlerde görülen bu müzaheretin eserleri kulüp ve sporcu sayılarının artmasıyla da kendini göstermiştir. Mesela : 1923 yılında, ittifak kurulduğu vakit kulüplerin sayısı 14 iken 1933’de 230 ve 1938 başında 442 olmuştur. Kulüplerdeki müseccel sporcu sayıları da buna göre artmıştır:
1923’de 827 1928’de 6.380 1933’de 10.450 1938’de 27.631 müseccel üye
Kulüp ve sporcu adetlerine muvazi olarak mıntakalar sayısında da bir çoğalma müşahede edilmiştir.
Son beş sene içindeki bölge sayısının da üç misline yakın bir fark göstermesi teşkilatın “Türk Spor Kurumu” devresine tesadüf eder.
1936 yılında Ankara’da toplanan T.İ.C.İ. sekizinci umumi kongresi, umumi reisinin takriri ve heyeti umumiyenin kabulü ile mevcut nizamnamesini yeni icaplara göre tadil etti; bu arada teşkilatın adı “Türk Spor Kurumu”, merkezi de “Ankara” oldu.
Aynı kongre heyeti umumiyesinin ittifakla verdiği diğer mühim bir karar da, kurumun doğrudan doğruya Cumhuriyet Halk Partisi’ne bağlanmasının Parti Başkanlığı’ndan istirhamı idi. Kongresinin bu dileği Parti Genbaşkurunca onaylanan “Türk Spor Kurumu” o tarihten itibaren resmen bir parti teşekkülü olmuştur. Bundan sonradır ki Kurumun yıllık varidat ve masraf bütçeleri ve çalışma programları gibi esaslı işleri Parti Genel Sekreterliği’nin tensip ve tasvibine sunuluyor, ehemmiyetli görülen meseleler hakkında partiden direktif alınıyordu.
Yurtta spor sahaları vücuda getirmek ve bunu bir plana bağlamak, bütün vilayetlerde kulüp ve bölgeler, umumi müfettişliklerde mümessillikler kurmak suretiyle sporu, memleketin her tarafında teşkilatlandırmak ve yurda yaymak, sporun teknik esaslarına göre inkişafını sağlayacak öğretici meslesine ehemmiyet vermek, iç ve dış spor teması ve müsabakalarını daha geniş ölçüde ele almak vs. spor faaliyetlerine hız vermek ve teşkilat içinde, ahenkli bir disiplin tesisine çalışmak gibi prensipler bu devredeki mesainin mütebariz hususiyetlerini teşkil eder.
Vali ve parti başkanlarının spor bölgeleri başkanlıklarını deruhte etmeleri ve Kurum bütçesinden her yıl 100.000 lirasının saha tesislerine tahsisi ile bu paranın mahalli belediye ve hususi idarelerince stad ve spor sahası inşası için tahsisat ayıran bölgelere tevzii ve Genel Merkez’de kurulan mimari bürosunun başına getirilen mütehassıs bir mimarın nezaret ve murakabesi altında bütün spor sahalarının inşaat planlarının yaptırılması işi Spor Kurumu devresine tesadüf eder.
Böylece, 21 vilayet merkezinde teknik icaplarına uygun ve mahalli ihtiyaçlara cevap verebilecek evsafta stad ve sahalar yapılmasına girişilmiştir. Bunlar:
3-5 yıllık bir yapı programı ile yakın amanda memleketimizde futbol alanı, atletizm pisti ve tesisleri, yüzme havuzu ve birer atış poligonu ile tribünleri ihtiva eden asri mahiyette 30 kadar spor sahsının kurulmuş olduğu görülecektir.
Ankara’daki 19 Mayıs Stadyomu ise Ankara vilayetinin ve belediyesinin gençliğe hediye ettiği mümtaz bir eserdir. Bu stad bütün müştemilatiyle birlikte yurdumuzda kurulan ilk modern spor alanı olarak üstün değerlerini daima muhafaza edecektir.
Geçen on beş yıl içinde beden terbiyesi ve spor alemimizdeki ehemmiyetli hadiselerden biri de Kültür Bakanlığı’nın, Ankara’da 1932 yılında açtığı Gazi Terbiye Enstitüsü’nün beden terbiyesi şubesi olmuştur. Ondan evvel, 1926 yılında da İstanbul’da, Çapa’da, Kız Muallim Mektebi yanında yaptırılan jimnastik salonunda dokuz ay süreli muallim kursları açılmıştı. Dört ders senesi zarfında lise ve orta mekteplerin bütün jimnastik öğretmenleri Çapa kurslarından geçirilmiş, ve yeni bilgilerle kendileri takviye edilmişti. Fakat günden güne artan, bilgili beden terbiyesi muallim ihtiyacı karşısında kurs tedbirini kafi görmeyen Vekalet, Gazi Enstitüsü’nde üç yıl tahsil süreli ve yüksek dereceli şubeyi kurdu. Artık mekteplerin -spor bilgileriyle mücehhez- jimnastik öğretmenlerini bu müessese yetiştiriyor. Daha yüksek ihtisas yapmak üzere garp memleketlerine de öğretmenler ve enstitü mezunları gönderilmiştir.
Kız mekteplerini mütehassıs jimnastik ve spor öğretmen ihtiyacını karşılamak üzere Gazi Enstitüsü’nün beden terbiyesi şubesine 936 ders yılından itibaren kız talebe alınmasına başlandı.
Yeni yapılan mektep binalarından bir çoğunda jimnastik salonları da düşünüldü. Mekteplerimizin beden terbiyesi, spor ve izcilik işlerini tanzim ve kontrol etmek üzere Bakanlıkta ayrı bir daire teşkil ve izcilik işleri bir talimatname ile tensik edildi.
Diğer taraftan spor kulüplerinin ve bölgelerinin öğretici eleman noksanını kısmen olsun karşılamak lazımdı. Türk Spor Kurumu da Ankara’da 19 Mayıs Stadı’nda 938 ilkbaharında bir eğitmen kursu açtı. Buraya muhtelif antrenör ve öğretmenlerle muntazam bir program dahilinde çalışan bu kursu ikmal edenler 19 vilayet merkezine gönderildiler; çalışıyorlar…
Modern garp sporlarının yanında eski ve milli sporlarımızın ihyası için de çalışmalar yapılmış, İstanbul’da “Okspor” kulübü kurularak ok müsabakaları tertip edilmiş, diğer bölgelerde de atlı cirit oyunları teşvik ve himaye görmüştür.
Yurt müdafaasında dağcılık ve kayakçılığın ehemmiyeti aşikardır. Teşkilat, bu sporun federasyonunu kurmuştur. Bursa’da, Uludağ’daki kış sporları istasyonundan başka Erzurum’da Kopdağı eteklerinde, Kastamonu’da Ilgaz’da dağ evleri yapılmasına girişilmiştir.
Buz üstünde patinaj için Ankara’da Sergi evi arkasında geçen yıl tesis edilen saha büyük rağbet görmüştür.
Atatürk’ün Samsun’a çıktığı 19 Mayıs tarihi “Gençlik ve Spor Bayramı” günü oldu.
İşte, memlekette günden güne artan spor alakası ve bütün medeni cihan gençliği gibi Türk gençliğinin de spora karşı gösterdiği heves ve rağbet ile beden faaliyetlerinin yurt müdafaasındaki yüksek değerini ve milli fikir terbiyesinin yanında milli beden terbiyesi meselesinin de bir devlet işi olarak lüzumunu derpiş eden Cumhuriyet hükümeti ve Büyük Millet Meclisi 1938 Haziranının 27 inci günü çıkan kanunla Başvekalete bağlı Beden Terbiyesi Genel Direktörlüğü’nü kurdu; bu milli meseleyi halle koyuldu.
Nizamettin Kırşan / Ocak 1939 – Beden Terbiyesi ve Spor Dergisi
Fenerbahçe Tarihi 