18 Kanunuevvvel 1324 (31 Aralık 1908) tarihinde yayınlanan Musavver Muhit isimli derginin 13. sayfasında “Fenerbahçe ve Kadıköy Futbol Kulübü” alt yazısı ile yayınlanan bir fotoğraf var. Bu resim, şimdiye dek bilindiği kadarıyla, tarihteki İlk Fenerbahçe fotoğrafı.
Gerek 1932 yılında yaşanan yangın felaketi, gerekse başka belgelerin henüz ortaya çıkmamış olması sebebiyle, Fenerbahçe tarihinin ilk birkaç senesi hâlâ aydınlanmaya muhtaç. Özellikle 1907-1910 yılları arasında kulübümüzün neler yaşadığını pek iyi bilmiyoruz. Kadıköyspor ile yaşanan birleşme de bu muammalardan birisi…
Fotoğraftakilerin kimler olduğunu araştırmaya devam ediyoruz. İzzet İsrael Benyakar‘ın ve Semih Özkul‘un büyük katkılarıyla ilerliyoruz.
Fotoğrafa Dair Notlar :
Musavver Muhit dergisinde, Fenerbahçe’nin fotoğrafının bulunduğu sayfanın üzerinde, başka bir takımın resmine daha rastlanıyor. Bu takım, HMS Barham gemisinin mürettebabı… Adı geçen geminin 1908 yılı sonunda Türkiye’ye gelip bazı maçlar yaptığını biliyoruz ama “özellikle Fenerbahçe ile oynadığı” tarih, şu ana kadar bilinmiyor.
Fotoğraf ayrıca Nurizade Ziya (Songülen) Bey’in Fenerbahçe formasıyla görüldüğü ilk ve son resim olma özelliğini de taşıyor. Gerek Galip Kulaksızoğlu, gerekse Çerkez Sabri Bey’ler uzun yıllar daha Fenerbahçe’de oynayacaklar ama Ziya Bey “Union Club’ı kurmak için” Fenerbahçe’den ayrılacak.
Dr. Rüştü Dağlaroğlu, 1957 yılında yayınlanan Fenerbahçe Spor Kulübü tarihi kitabında bu ayrılığın 1910 ilkbaharında yaşandığını belirtir. Kulüpten tek ayrılan Ziya Bey değildir. Kurucu kadroların içinde yer alan Nasuhi Baydar’ın birkaç kez yayınladığı anılarında yazdıklarına göre meşhur Türk futbolcularından Hasan Bey, Dalaklı Hüseyin Bey, Horace Armitage gibi isimlerden başka, Asaf Beşpınar ve Necip Okaner gibi kurucular da ilk yenilgilerin moral bozukluğu ile uzaklaşmışlardır.
Fotoğrafta yer alan sadece üç kişiden eminiz… Umuyoruz ki Semih Özkul’un Twitter’dan yayınladığı bu (Fenerbahçe Dergisi’nden alınan) netleştirilmiş fotoğraf, daha fazla ismi tanımamıza yardımcı olur.
Ayaktakiler, Soldan Sağa:
1) Tevfik Haccar Taşçı
2) ?
3) ?
4) Nurizade Ziya (Songülen) Bey
5) ?
6) ?
7) ?
8) Mihal (Eski Elpisli)
9) ?
Oturanlar, Soldan Sağa:
1) ?
2) ?
3) ?
4) Galip (Kulaksızoğlu) Bey
5) Sabri (Çerkes) Bey
Tarihteki İlk Fenerbahçe Fotoğrafı ve Yayınlandığı Dergi : Musavver Muhit
Fenerbahçe’nin ilk teknik direktörü ve ilk oyuncularından “Dalaklı Hüseyin” fotoğrafta bulunuyor. Genç Galip’in (Galip’e göre) solundaki kişidir.
Öte yandan; Fenerbahçe’nin kuruluşuna dair en somut materyallerden birisinin yazarı olan Hasan Basri’nin anılarında da; kulübün Enver Bey ve Sadi Bey ile Nurizade Ziya Bey tarafından oluşturulma hususunun, kendisiyle paylaşıldığını anlatmaktadır..
1907-1908 yılında İstanbul Futbol Ligi yarıda kaldı, çünkü; Moda AFC ve Cadi-Keuy AFC (Birleştiğimiz Takım) finalde şildi paylaşamadı. Cadi-Keuy AFC, finalin ilk ayağında Moda AFC’ye 4-0 yenildi, ikinci maçta ise 1-1 iken, sahayı Cadi-Keuy AFC’li destekçileri (taraftar denemez) tarafından basıldı, maç yarıda kaldı. Bu maçın sonrasında Cadi-Keuy AFC, şildin kendisine ait olduğunu öne sürüp; Moda AFC’ye şildi vermedi ve bu şildin üzerine kendi ismimi kazıdı. Cadi-Keuy AFC, esasen Osmanlı levantenler Rum ve İngilizler tarafından müşterek şekilde oluşturulmuş bir takımdır. Fuad Hüsnü, Hasan Basri ve Dalaklı Hüseyin de bu takımda top koşturmuş kişilerdir. Horace Armitage ve bu saydığım isimler, takımın diğer Rum oyuncuları tarafından darıltılıyor ve Cadi-Keuy’dan ayrılmalarına vesile oluyorlar, bu sayede Moda AFC kuruluyor. Neyse.. 1906’nın devam ettiği bu tarihte İngiltere’den avdet eden Nurizade Ziya Bey’e; Horace Armitage ve Dalaklı Hüseyin-Hasan Basri 3’lüsü, futbol konusunda yardımcı oluyor. Zaten Ziya Bey, İngiltere’de futbola bizatihi şahit oluyor ve tutkulu bir his besliyor bu spora. Payitahta dönüşünde ilk hamlesi futbol takımı kurmaktır. Horace’ı tanıyor, Hasan Basri zaten Mezunu olduğu okulu Frerler (Saint-Joseph) Mezunu…
1906’da takım toplanmaya çalışılıyor ama 11 kişi oluşturulamıyor. 1907’de nasip oluyor.. 1907’de 9-0 yenildiğimiz bir Cadi-Keuy maçı da var kesin şekilde..
Bu fotoğrafta Hasan Basri merhumun olmaması garip. Direkt Fenerbahçe’de oynamadan Cadi-Keuy AFC’ye geri dönüyor 1907’de sonrası g.saray’a.. Horace da aynı şekilde.. Nasuhi Baydar da aynı nüansları geçer zaten 1913 Haziran’ındaki makalesinde.
Ama şurası kesin ve nettir ki; 1908-1909 İstanbul Futbol Ligi’nde Fenerbahçe var. İlk katıldığımız sezonun 1909-1910 olması mümkün değil.
Fotoğrafaki bu maç, o dönemde İFL’de de müsabakalara katılmış HMS Bahram isimli İngiliz savaş gemisinde bulunan askerler tarafından oluşturulmuş bir takımdır. Zaten, Musavver-Muhit dergisinde de HMS Bahram takımının hemen üst kısımda fotoğrafı var. Bu bir lig maçıdır, özel müsabaka değil.
Son olarak, Projeniz; hayırlı, uğurlu ve inşallah muğlakta kalan tüm bilgilerin açığa çıkartılmasına vesile olsun..
Sağlıklı günler dilerim..