Harington Kupası

Yıllardır işgalcilerin baskısı altında Anadolu’dan gelen zafer haberlerini bekleyen halk, millî ordu 9 Eylül 1922’de İzmir’e girdikten sonra sevinçten kabına sığmıyordu. Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’nın 3 Mayıs 1918’de ziyaret ettiği Fenerbahçe (bugüne kadar ortaya çıkan kayıtlara bakılacak olursa) Kasım 1918 – Kasım 1923 arasında, tam 5 sene süren işgal dönemi boyunca 126 maç yaptı. Taksim Stadı’nda, 29 Haziran 1923 tarihinde oynanan Harington Kupası maçı bunlardan 121.si idi.

Bu maç öncesiyle, kendisiyle ve sonrasıyla tek başına kitap olabilecek bir semboldür. Bu yüzden araştırmamızı hep birlikte yapalım istedik.

İster sosyal medya hesaplarımızdan, ister buradaki yorum bölümünden, isterseniz de e-posta adresimizden (info@FenerbahceTarihi.org) bize ulaşıp elinizdeki bilgileri, belgeleri ve fotoğrafları göndermeniz halinde, bunları önce yayınlayıp, sonrasında ise tasnif edeceğiz.

Kupanın fotoğrafı başta olmak üzere, bir çok kayıp ya da unutulmuş detayın günün birinde ortaya çıkacağına eminiz. Amacımız o günü mümkün olduğu kadar öne çekebilmek…

---

Öncelikle bu müthiş buluşu sayfanın başına koymak istedik… Fenerbahçe tarihinde bir ilk daha gerçekleşti. Harington Kupası maçında Zeki Rıza Sporel’in attığı golün yeni bir fotoğrası “Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu” (İstanbul Araştırmaları Enstitüsü) sayesinde tarihe armağan ediliyor.

---

Yeni Müsabakalar

Galatasaray ile yaptığı turnuva şampiyonluk müsabakasında ihraz-ı muvaffakiyet eden Fenerbahçe, ahiren İngililerin (Coldstream Guards) takımı tarafından yeni bir müsabakaya davet edilmiştir. 

Bu kulüp oyuncularını İngilizlerin diğer kulüpleri olan (Grenadier Guards) ve (Irish Guards)ın azalarından mühim kimselerle takviye ettiğini Fenerbahçe kaptanına gönderdiği mektupta bildirmiştir. Fenerbahçe bu çok kuvvetli kulübün daveti karşısında şimdiden lazım geldiği veçhile hazırlanmaktadır. Temenni ederiz ki Fenerbahçe bu müsabakada da yüzümüzü güldürsün. (B.A.)

---

Fenerbahçe ve İngilizler:

Cuma günü stadyumda Galatasaray’ı bir golle mağlup ederek turnuva şampiyonluğunu kazanan Fenerbahçe ahiren İngilizler tarafından yeni bir müsabakaya davet edilmiştir.

Fenerbahçe’yi davet edenler İngilizlerin (Coldstream Guards) takımıdır. Malûm olduğu üzere bu takım evvelce yapılan bir maçta Fenerbahçe’yi altı golle mağlup etmişti.

İngilizler, bu defa Fenerbahçe’ye gönderdikleri davetnamede: “Fenerbahçe’yi yeni bir maça davet ediyoruz. Maçın ehemmiyetine binaen takımımızı (Grenadier Guards) ve (Irish Guards) takımlarıyla takviye ettik. Eğer Fenerbahçe bizi mağlup ederse tarafımızdan vaz’ olunan kupayı alabilecektir” denmiştir.

---

Fenerliler Şiddetli Bir Hasım Karşısında

Turnuva şampiyonu Fenerbahçe Kulübü son müsabakasından sonra mühim bir davet karşısında kalmıştır. Bu davette Fener’in düşman-ı bîamanı (Coldstream) takımı tarafından yapılmıştır. Gelen kağıtta (Grenadier Guards), (Irish Guards) ile muhtelit bir halde çıkılacağı eğer müsabakada Fenerliler galip gelir ise kendileri tarafından bir de kupa hediye edileceği bildiriliyordu. Acaba bu mühim davet Fenerliler tarafından kabul edilecek mi? Gelecek sayımızda tafsilat vereceğiz.

---

Turnuva müsabakalarına iştirak etmiş olan İngiliz takımlarından birinin kaptanı şampiyonluğu kazanacak olan takıma karşı bir muhtelit İngiliz takımı çıkararak şampiyonu yenmeye çalışacağını bildirmişti. Şampiyonluğu Fenerbahçe kazanmış olduğundan yakında bu muhtelit takımla mühim bir müsabaka icra edileceğini mevsuken istihbar ettik. Bu haber tahakkuk ettiği takdirde müsabakanın yevm-i icrasından karilerimize ayrıca malumat vereceğiz.

---

Turnuva şampiyonluğunu kazandığı için Fenerbahçe’yi maça davet ederek galip geldiği takdirde bir de kupa vadeden İngiliz takımının Irish Guard, Grenadier Guard ve Coldstream Guard’dan mürekkeb bir muhtelit takım olduğu tahakkuk etmiştir. Her biri ayrı ayrı mühim bir kuvvet olan bu İngiliz takımlarının birleştikleri takdirde arz edecekleri manzara ancak “müthiş” kelimesiyle tarif olunabilir ve Fenerbahçe’nin bu muhtelit takımı yenmesi müstehildir denilebilir. Mamafih bu Cuma günü Taksim’de icra edilecek olan bu müsabakadan -çok gayret ederlerse- gençlerimizin mahcup olarak çıkmayacaklarını ümit ederiz.

---

Fenerbahçelilerin Bu Cuma Günkü Mühim Maçı

Bu Cuma günü saat beş buçukta Taksim Stadyumu’nda turnuva kupasını kazanan Fenerbahçe takımını çağıran [Coldstream Guards, Grenadier Guards, Irish Guards] muhtelit takımının davetini Fenerbahçeliler kabul ettiklerinden bu Cuma günü Taksim’de karşılacaklardır. Bir iki sakat oyuncusuyla bu daveti kabul etmekte tereddüt etmeyen yılmaz Fenerbahçe oyuncularına muvaffakıyet temenni ederiz. Mevsimin en mühim maçını teşkil eden bu oyun spor mehafilinde pek merakla bekleniyor.

---

Yarınki Futbol Müsabakaları

Fenerbahçe Spor Kulübü’nün turnuva şampiyonluğunu kazanan birinci futbol takımı –şampiyon çıktığı için- İngilizler tarafından maça davet edilmiş ve Fenerbahçe de bu daveti kabul etmişti. Müsabaka yarın öğleden sonra beş buçukta Taksim Stadyumu’nda icra edilecektir. Fenerbahçe maruf takımıyla, yani kaleci Şekip; müdafaa Cafer ve Hasan Kamil; muavin Fahir, İsmet ve Kadri; muhacim Sabih, Alaaddin, Zeki, Ömer ve Bedri Beylerden mürekkeb takımıyla sahaya çıkacaktır. Ancak ayağı burkulmuş olan Ömer Bey’in adem-i iştiraki halinde ya Bedri Bey içeri alınarak yerine ikinci takımdan Burhaneddin Bey konulacak veyahut muavin Fahir Bey sol iç muhacim mevkiine geçirilip muavin olarak Süleymaniye kulübünden Osman Nuri Bey oynayacaktır.

İngilizlere gelince: İstanbul’daki bütün muhafız kıtaatına mensup en iyi futbolistlerden mürekkeb olacaktır. Bunları kendi oyuncularımız gibi şahsen tanımadığımız için haklarında ayrı ayrı mütalaa dermeyanına muktedir değil isek de bu muhtelit takımı teşkil eden Irish Guard, Grenadier Guard ve Coldstream Guard takımlarının oyunlarını görmüş olduğumuz için umumi mahiyette bir fikir beyan edebiliriz. Bizce Fenerbahçe ile muhtelit gard takımının talihleri müsavi değildir.

Fenerbahçe’nin galibiyet ihtimali yüzde kırk ise muhtelit takımınki yüzde altmıştır. Zira Fenerbahçe Grenadier Guard takımıyla yaptığı çetin bir maçtan sıfıra karşı iki gol ile galip çıkmış, Coldstream Guard’la icra ettiği müsabakada –çok eksik bir takımla oynamış olmakla beraber– ikiye karşı altı gol ile mağlup olmuştu. Irish Guard takımıyla maç yapmamış ise de bu takıma da Fenerbahçe kadar kuvvetli olan Altınordu takımı –hatırımızda iyi kalmış ise– üç gol ile mağlup olmuştu.

En kuvvetli iki takımımızı yenen ve onlardan birine fevkalade mukavemet ettikten sonra ancak iki gol ile yenilen bu üç takımın otuz üç oyuncusu arasında seçilen muhtelit takımın derece-i kudreti suhuletle anlaşılır.

Mamafih bizde futbol tarzı ile İngilizlerin futbol tarzı arasındaki farkları düşünerek diyebiliriz ki Fenerbahçe müdafaa hutûtu gayret eder de gol yaptırmamaya muvaffak olursa Sabih, Alaaddin, Zeki ve Bedri Beylerden gol ve galibiyet beklemek kabil olur.

Aynı günde Fenerbahçe ikinci takımıyla Galatasaray ikinci takımı arasında ve Fenerbahçe üçüncü takımıyla Darüşşafaka üçüncü takımı arasında da iki müsabaka icra edilecektir.

---

Bugünkü Müsabakalar

Fenerbahçe Kulübü; son defa Galatasaray’a galip geldikten sonra ehemmiyetli bir davet karşısında kalmıştır. Bu davet, Fener’i ikiye karşı altı sayı ile mağlup eden meşhur Coldstream Guards takımından yapılmıştır.

Davet mektuplarında bu mühim müsabaka için [Irish Guards, Grenadier Guards, Coldstream Guards] oyuncularından mürekkeb bir muhtelit takım çıkaracaklarını bildirmişlerdir.

Irish Guards Altınordu takımını bire karşı üç sayı ile mağlup etmişti. Müdafaa ve muhacimesi kuvvetli ve mütesanid oyunculardan mürekkebdir. Grenadier Guards ise Fenerbahçe’ye geçenlerde sıfıra karşı iki sayı ile mağlup olmuştu; fakat o günkü maçı seyredenler bu takımın ihmal edilemeyecek bir kuvvette olduğunu tasdik etmişlerdir.

Fenerliler; bu müsabakaya sol içeri muhacimleri Ömer Bey’den, ayağının sakatlığı dolayısıyla, mahrum olarak çıkacaklardır. Cuma günkü maçın galibine İngiliz takımı tarafından güzel bir kupa verilecektir. Bakalım bu kupayı kim kazanacak?

Bugün saat üç buçukta Galatasaray-Fenerbahçe ikinci takımları arasında mühim bir müsabaka daha icra edilecektir.

Saat iki buçukta da üçüncü küme şampiyonluğunu kazanan Darüşşafaka takımı ile Fenerbahçe takımı arasında bir müsabaka icra edilecektir. Şampiyonluk maçında son dakikada Fenerbahçe bir sayıyla mağlup olmuştu.

Darüşşafakalılar Zeki, Emin Beyler gibi mütesanid oyunculara maliktir. Fenerlilerden ise Suat, Hikmet Beyler takımın ruhunu teşkil etmektedirler. (M.B.)

---

Fenerbahçe’nin Parlak Bir Galibiyeti
En kuvvetli İngiliz oyuncularından mürekkeb muhtelit takıma (1)e karşı (2) sayı ile galip geldi.

Şehrimizde bulunan İngiliz takımlarının en mahir oyuncularından mürekkeb olarak çıkarılan muhtelit takımla Fenerbahçe birinci takımı arasında gün Beyoğlu’nda Taksim Stadyumu’nda heyecanlı bir futbol maçı icra edilmiştir. Oyun başlayınca İngilizler Fenerbahçe kalesi önünden topu ayırmamışlar ve bu sırada bir gol yapmaya muvaffak olmuşlardır.

İkinci haftaymda Fenerliler bütün gayretleri ile çalışmışlar, sol açık Bedri Bey’in noksan olmasına rağmen Zeki Bey tarafından ilk gol yapılmıştır. Ve bir müddet sonra yine Zeki Bey ikinci golü yapmış ve Fenerbahçe bire karşı iki sayı ile galip gelerek İngilizler tarafından mev’ud kupayı almıştır.

---

Haberin tamamını “buradaki” bağlantıdan okuyabilirsiniz.

---

İngilizler Yenildi

Fenerbahçe 2, İngiliz muhtelit takımı 1 gol yaptılar.

Dün Taksim Stadyumu’nda heyecanlı ve mühim futbol maçları icra edilmiştir. Stadyum kesif bir temaşakar ile dolmuştu.

Günün mühim müsabakası Fenerbahçe ve İngiliz muhtelit takımı arasında olan idi. Müsabakaya Fenerliler sağlam takımlarıyla gelmişlerdi. Hasım taraf da kuvvetli idi. Hakem bir İngiliz intihab edilerek maça saat altıya doğru başlandı. İlk on beş dakika tamamen İngilizlerin hakimiyetini gösteriyordu. Bu faikiyet İngilizlere bir sayı kazandırdı. Bundan sonra netice değişmeyerek parti nihayetlendi.

İkincinin başlangıcında Ömer Bey’in iyi bir pasından istifade eden merkez muhacim Zeki Bey vaktinden evvel kaleden çıkan İngiliz kalecisinin ayakları yanından mahirane bir şutla sayıyı yaptı. Bu sayıdan sonra Fenerliler hasmı fazla sıkıştırmaya başladılar ve oyunun hitamına on dakika kala yine Zeki Bey tarafından ikinci sayıyı yaparak müsabakayı kendi galibiyetleriyle neticelendirdiler.

Müsabakada İngilizlerden kaleci, merkez muavin, merkez muhacim, sol açık güzel oynamışlardır.

Fenerlilerden İsmet, Kadri, Zeki, Şekip Beyler galibiyete yegane amil olmuşlardır. Fenerbahçe bu muvaffakiyeti şahane addedilmeye şayandır. Maçın hitamında günün en kıymettar oyuncusu Zeki Bey ahalinin omuzları üzerinde taşınarak şiddetle alkışlanmıştır. Gençlerimizi hararetle tebrik ederiz.

Aynı günde Fenerbahçe ikinci takımı üç golle Galatasaray’ın ikinci takımına galip gelmiş ve üçüncü takım da Darüşşafaka üçüncü takımına iki sayı ile mağlup olmuştur. (M.B.)

---

Spor

Fenerbahçe-İngiliz Gardslar Takımı

Cuma günü Taksim Stadyumu’nda Fenerbahçe kulübümüzle İngilizlerin muhtelit takımı arasında güzel ve muntazam bir müsabaka icra edilmiştir.

Fenerbahçe tam ve kuvvetli takımıyla oynamıştır. İngiliz takımı da İstanbul’da Türklerle müsabaka eden takımlar arasında en kuvvetli addolunabilecek bir derecede idi.

Birinci haftaym İngilizlerin hakimiyetiyle geçti. Bu müddet zarfında İngilizler bir gol yapmıştı.

İkinci haftaymda hakimiyet Fenerlilerin eline geçti ve bugün pek şahane oynayan merkez muhacim Zeki Bey iki gol kaydederek kulübünü muzaffer isal etti.

İngiliz takımında başta kalecileri ve merkez muavinleri olmak üzere bütün takım kamilen muntazam ve sıkı oynamıştır. Heyet-i umumiyesi itibariyle müstenid ve kuvvetli bir takım idi.

Fenerbahçe’de kaleci Şekip Bey, müdafiler, muavinler, bilhassa İsmet Bey pek güzel oynamıştır. Muhacim hattı İngilizlerin sağlam müdafaası önünde pek muntazam işleyemedi ise de cidden çok çalıştı. İngilizlerin kuvvetli olan sol müdafaası önünde Fener sağ muhacimleri hücumlarında muvaffak olamıyor, bilakis sol muhacimler gayet seri hareket ediyordu. Merkez muhacim Zeki Bey muhacim hattının en ziyade muvaffak olan uzvu idi.

Fenerbahçe kulübü bu şerefli galibiyetten dolayı şayan-ı tebriktir.

1 Temmuz 1923 – Tanin Gazetesi

---

Coldstream Guards, Grenadier Guards ve Irish Guards takımından oluşan Gardlar Karması’nın kadrosu bilinmiyor ama Fenerbahçe kadrosu, meşhur işgal dönemi kadrosu… Yani;
Kaleci : Şekip Kulaksızoğlu
Defans : Cafer Çağatay – Hasan Kamil Sporel
Orta Saha : Fahir Yeniçay – İsmet Uluğ – Kadri Göktulga
Forvet : Alaaddin Baydar – Bedri Gürsoy – Ömer Tanyeri – Sabih Arca – Zeki Rıza Sporel

---

Rüştü Dağlaroğlu 1987 tarihli ve “Fenerbahçe Spor Kulübü Tarihi” isimli kitabında kupanın Türkiye’ye gelişinden şöyle bahseder :

“İstanbul gümrükleri o sıralarda bir emrivaki ile Türk gümrükçülerin kontrolüne geçmişti. Londra’dan gelen bu Kupayı Türk gümrükçüler İngilizlere vermek istememişler ve Kupa uzun formalitelerden sonra gümrükten çıkarılmıştı.Bu olayı, İşgal yıllarında İstanbul İngiliz Fevkalade Komiserliği Yardımcısı H. Armstrong, Ömer Rıza Doğrul tarafından 1928 de Türkçe’ye çevrilen, (TÜRKİYE NASIL DOĞDU?.) adlı kitabının 204. sayfasında nakleder.”

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı arşivinde Ömer Rıza Doğrul’un kitabını bulduk. İlgili bölüm şöyle :

Bir defa İtalyan jandarması kontrol vazifesini ifa ederken Türkler tarafından kovulmuşlardı. Diğer bir defa İngiliz vizesini tanımamışlar ve müttefiklerin istihdam ettikleri Ermenileri yakalamışlardı, bir defa da Türkler başkumandanın bir nutkunu sansür etmişler ve onun getirdiği bir kupayı gümrükten çıkarmak istememişlerdi. Türk matbuatı müttefiklere karşı en şiddetli makaleler yazmışlardı.

Kitabın orijinaline ise archive.org sitesinden ulaşmak mümkün oldu. Orada ilgili bölüm şu şekilde idi :

On one occasion the Turks chased Italian gendarmes off a ship, while they were doing control work. On another they refused to recognize British visas and arrested Armenians employed by the Allies. On yet another they censored the Commander-in- Chief’s speech, refused to hand over out of the customs a cup he had bought as a boxing trophy, and inserted bitter articles against the Allies in the newspapers.

Bu yeni bilgilerden türlü çıkarımlar yapabiliriz. Bunlardan biri (ve en mantıklısı) kupanın Türkiye’ye bir boks müsabakası ödülü olarak geldiği ama sonradan içerik değiştirdiği olabilir. Gerçi İngilizlerin, yukarıdaki örnekte olduğu gibi, müsabakalara özel kupalar yaptırmayı sevdiği çok açık ama gerekli düzenlemelerin burada yapıldığını düşünmemek için de elimizde bir sebep yok.

---

30 Haziran 1923 tarihli Vakit gazetesinde de maçın haberi varmış. Transkripsiyonu sitemizdeki “Esir Şehrin Moral Kaynağı Fenerbahçe ve Gazetelerde Harington Kupası” yazımızda okuyabilirsiniz.

---

Harington Kupası maçına dair bir fotoğraf daha… Millî takımın ilk kaptanı, ilerleyen yıllarda Fenerbahçe’ye başkanlık da yapacak olan Hasan Kamil Sporel’i görüyorsunuz.

---

Yeri gelmişken yaygın bir yanlış bilgiyi de düzeltelim… Aşağıdaki fotoğraf bir çok kaynakta “Harington Kupası Maçından” başlığıyla paylaşılıyor. Oysa görüldüğü gibi Spor Âlemi dergisinin 12 Mart 1924 tarihli sayısında “Geçen hafta Galatasaray-Fenerbahçe maçının uzaktan görünüşü. Foto : Spor Âlemi (Namık)” bilgisiyle yerini almış. Dolayısıyla resim, Harington Kupası maçına değil, 7 Mart 1924 tarihli derbiye ait.

---

Fenerbahçe’nin işgal takımlarıyla oynadığı maçları araştırırken yabancı kaynaklara da başvuruyoruz.

Bugün onlardan biri, o yıllarda Taksim Stadı’nda birçok kez karşılaştığımız birlik takımlarından biri olan Grenadier Guards’dan Philip Wright, bize çok değerli bir belge gönderdi.

Dönemin “Household Brigade Magazine” adlı yayınında, birliğin maç listeleri verilmiş.

Hava durumu yüzünden, geride kalan üç ayda az sayıda maçın oynandığını yazan sayfada, 1923 yılının bahar aylarında oynanan bir maçta Grenadier Guards’ın ikinci taburunu 2-0 yendiğimiz kayıt altına alınmış.

Rahmetli Rüştü Dağlaroğlu’nun derlediği listede 25 Mart 1923 tarihinde bir Grenadier Guards maçı var. Skoru da tutuyor.

Umuyoruz ki bu çalışma bizi isimlere, belgelere ve bir çok başka bilgiye ulaştıracak. Harington Kupası’nın fotoğrafını da böylelikle bulabileceğimizi düşünüyoruz.

Philip Wright’a ve James Gatehouse’e tekrar teşekkür ederiz.

---

Bugün bir belgeye daha rastladık. Zümrüd-i Anka dergisinin 2 Temmuz 1339 (1923) tarihli sayısında şöyle bir yazı var. Fenerbahçe’nin işgal döneminde İstanbul’un esir halkına verdiği moralin boyutu, bu tek günle anlatılamayacak kadar büyük.

Fenerbahçelilerin İngilizlere Galebesi

Harbin türlü türlü şekilleri var : En marufu, milletler arasındaki muharebedir. Sonra, bir ev içinde zevcle zevce arasındaki muharebeler, kadın ana ile gelin arasındaki muharebeler, muharrirler arasındaki muharebeler gelir. Bir de futbolcular arasındaki harbi unutmayalım. Bu da adeta, küçük mikyasta bir cephe harbidir ki tamamıyla kendisine mahsus tabiyeleri, sevkülceyşleri, fenni vardır. İşte, Fenerbahçe kulübüyle İngilizler arasında, Taksim Stadyumu’nda geçen gün böyle bir harb vukua gelmiş ve bizimkiler galip çıkmışlardır. Düşünelim ki futbol oyunu, İngilizlerin icadıdır. Hatta “futbol” kelimesi bile aslen İngilizcedir. Bu meydanda Fenerbahçe’nin galebesi büyük bir şereftir. Lakin herhangi nev’i muharebede şanlı Türklerin karşısına kim çıkabilir? Futbol oyununda İngilizlerin ihtisası var ama, cenk ve cidalde de biz mütehassısız, top oyununda da rakiplerimize fena top attırırız.

2 Temmuz 1923 tarihli Zümrüd-i Anka gazetesinden

11 Nisan 1964 tarihli Cumhuriyet gazetesinde yayınlanan listede meşhur kadronun o günkü meslekleri yazılmış.

Devam edeceğiz.