3 Mayıs 1918 tarihinde Mustafa Kemal Paşa, Fenerbahçe’nin Kuşdili Lokali’ni ziyaret etti ve kulübün hatıra defterine o meşhur satırları yazdı. Buraya kadar olan kısmı hepimiz biliyoruz… Bilmediğimiz şey, 3 Mayıs 1918’de Atatürk’ün Kadıköy’de başka bir yere gidip gitmediği… Daha doğrusu bugüne kadar bilmiyorduk fakat artık biliyoruz! Yazımızın başlığı “Atatürk Fenerbahçe Stadı’nda!” çünkü o gün Mustafa Kemal Paşa sadece lokalimizi ziyaret etmedi. Anafartalar Kahramanı ve sonraki yılların vatanı kurtaran Başkomutanı, günün bir kısmını da aziz yuvamızda, Fenerbahçe Stadı’nda geçirdi!
Bülent Batu’nun zihnimize yaptırdığı egzersiz sayesinde, 4 Mayıs 1918 tarihli gazeteleri araştırdık ve bir de ne görelim! Tasvir-i Efkar gazetesinde, bir önceki gün Fenerbahçe Stadı’nda (dönemin İttihat Spor Kulübü) yapılan “Mektepliler İdman Bayramı” anlatılmış. Ve oradaki isimlerin içinde Mustafa Kemal Paşa da var.
Kadıköy’ün ve Fenerbahçe Stadı’nın Türkiye tarihindeki önemi, ciltler dolusu esere sığmayacak kadar büyük. Fakat kurumların ve kulüplerin bunun hakkını verebildiğini söylemek oldukça zor. Sizleri haber metniyle baş başa bırakmadan önce (kısa vadede pek ümitli olmamakla birlikte) bu anlayışın değişmesini temenni edelim… Tarih, 3 Mayıs 1918… Atatürk Fenerbahçe Stadı’nda!
Fenerbahçe Tarihi Çalışma Organizasyonu
İdman Bayramı
Maarif-i Umumiye Nazırı Vekili Ali Münif Bey’in himayesinde Darülmuallimin-i Aliye’nin tertip ettiği üçüncü Mektepler İdman Merasimi Mayıs’ın üçüncü Cuma günü öğleden sonra Kadıköy İttihat Spor Kulübü’nde icra edilecektir. Evvelce Pazar günü de bayrama devam ettirilmesi düşünülmüş ise de bilahare bundan sarf-ı nazar edilmiştir. Merasime öğleden sonra ikide başlanacaktır. Merasime yalnız davetliler ellerindeki davetiye varakalarıyla kabul edilebileceklerdir.
Köprüden 12.45’te hususi bir vapur hareket edecektir. Ayrıca 12.15’te ve saat birde postalar da vardır. Akşam avdet için 5.30’da Haydarpaşa’dan, 5.45’te Kadıköy’den vapur vardır. Mektepler talebesi ile beraber izdiham hasıl olmamak için öğle üzeri ilk vapurların tercihi münasip olur. Akşam avdet için hususi vapur ilavesi imkanı hasıl olunca malumat verilecektir.
Mektepliler İdman Bayramı
Dün Kadıköy İttihat Spor Kulübü’nde Maarif Nazırı Vekili Ali Münif Bey’in taht-ı himayelerinde bilumum mekâtib-i iptidâiye ve taliye-i resmiyenin iştirakiyle Darülmuallimin-i Âliye tarafından tertip edilen bir ilkbahar müsameresi icra edilmiştir.
Müsamerede Şehzade Abdülhalim Efendi Hazretleri, Maarif Nazırı Vekili Ali Münif Bey, ordu kumandanlarından Mustafa Kemal Paşa, maarif müsteşarı profesör Schmidt, İstanbul Vali Vekili İzzet, Tedrisat-ı Tâliye müdür-i umumisi Muslihiddin Adil Beyler ve ekabir-i memurin-i mülkiye ve askeriyeden birçok zevat ile şehrimizdeki bilumum resmî mektepler talebe ve muallimini hazır bulunmuşlardır.
Bu seneki ilkbahar bayramı geçen seneye nispetle umumiyet itibariyle pek mükemmel olmuştur. Müsamerede Darülmuallimin muallim ve talebelerinden mürekkep bir heyet teşrifat vazifesini ifa eylemekte idi. Med’uvvîn ve mekatib talebesi öğle zamanında kulüp meydanına dahil olmaya başlamışlardır. Saat ikide mekatib-i umumiye kısmı iptidaiyelerinin geçit resmine ibtidar olunmuştur. Mekatib-i mezkure huruf hece sırasıyla ber-vech-i ati yek diğerini takip eylemekte idi:
Darülmuallimin Tatbikat Mektebi, Galatasaray, İstanbul, Üsküdar, Davutpaşa, Kadıköy, Kabataş, Mercan, Nişantaş, Vefa Sultanileri, Darüleytam Kadıköy Şubesi, Erenköy, Akşemseddin, Barbaros, Bayezid, Reşitpaşa, Cezayirli Gazi Hasan Paşa, Sultanhamam, Rüşdiye, Hoca İshak Efendi, Sultan Selim-i Salis, Şehit Niyazi Bey, Kadıköy Aziziye, Ömer Naci Bey, Fatih, Kasımpaşa, Köprülü, Mahmut Şevket Paşa, Mecidiye, Sultan Mustafa-i Salis, Mimar Sinan, Namık Kemal Bey Numune mektepleri. İmalat-ı Harbiye Usta Mektebi.
Resmî geçidi müteakip merasime iştirak eden mektepler, meydanlıkta aynı sırayı muhafaza ederek ahz-ı mevki eylemişlerdir.
Mekteplere terfik edilen mihmandarlar Darülmualliminin şimdiki talebesi meyanından tayin edilmiş idi.
Oyunlar
Bu sırada Ertuğrul mızıkası tarafından Marş-ı Sultanî terennüm edilmiş ve hazirun tarafından kaimen istima edilmiştir. Ba’dehu Selim Sırrı Bey’in kumandası altında olarak mekatib talebesi tarafından aletsiz muhtelif harekat-ı bedeniye icra edilmiş ve onu müteakip bacak arası top oyunu başlamıştır. Bu oyun fevkalade heyecanlı ve meraklı olmuşsa da küçük oyuncuların birbirine karışmasından dolayı netice anlaşılamamıştır.
Saat üçte talebe meydanlıktan çekilmiş ve yerlerini atideki mektepler aksam-ı taliyesine terk etmiştir:
Darülmuallimin-i Âliye, Galatasaray, İstanbul, Üsküdar İttihat ve Terakki, Davutpaşa, Kadıköyü, Kabataş, Gelenbevi, Mercan, Nişantaşı, Vefa Sultanileri, İmalat-ı Harbiye Mektebi..
Mekatib-i mezkure de Selim Sırrı Bey’in kumandası altında olarak muhtelif harekat-ı bedeniye icra etmişler ve onu müteakip baştan aşma top oyunu oynanmıştır. Bu oyunda Kadıköy Sultanisi talebesi birinciliği kazanmıştır. Saat dörde yirmi kala taliye talebesi tarafından aletli harekat-ı bedeniyeye başlanmış ve ezcümle mania atlamak, sırık üzerine tırmanmak, çerçeve çevirmek gibi harekatta ibraz edilen fevkalade maharetler nazar-ı takdiri celp eylemiştir. Saat dördü on geçe müsamerenin sabırsızlıkla beklenilen en canlı meşgalesi hulul etmişti. Darülmuallimin talebesinden bazı efendiler tarafından şayan-ı dikkat bir maharetle zıbline raksı icra edilmiştir. Selim Sırrı Bey’in buradaki muvaffakiyeti hazirun tarafından pek sürekli ve samimi alkışlarla karşılanmış ve Maarif Nazırı Vekili Ali Münif Bey bizzat oynanan mahale kadar giderek Darülmuallimine iki kupa ihda etmiştir. Müsamereye saat dört buçukta hitam verilmiştir.
Tasvir-i Efkâr / 4 Mayıs 1918
Yeni Bir Belge Daha
Aşağıdaki çok kıymetli belgeye T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı arşivinde rastladık. Milli Eğitim Bakanlığı’nın davetiye listesinin bir müsveddesi olan evrakta, Mustafa Kemal Paşa ismi yok. Olmaması da dönemin protokolune göre gayet doğal… Bununla beraber, yukarıda anlattığımız gibi, büyük komutan, 3 Mayıs 1918 yılında hem Fenerbahçe Stadı’nda bulunmuş, hem de Fenerbahçe Kulübü’nü ziyaret etmişti. Sizleri bu muazzam belgeyle ve Barış Kenaroğlu‘nun transkripsiyonuyla başbaşa bırakıyoruz.
Kadıköy Kuşdili’nde bulunan İttihad ve Spor Kulübü’nde yapılacak Mektepler İdman Bayramı’na davet edilen devlet idaresindeki şahısların isimleri
Belge Tarihi : 17.07.1336 Hicri (Miladi : 28.04.1918)
Maarif-i umumiye nezareti dairesine mahsus müsvedde
28 Nisan 1334 (1918)
Darulmuallimin Müdürü Servet Bey tarafından tebliğ olunan esame-i cenab-ı nezaretpenahiler üzerine
-Sadrazam ve Dahiliye Nazırı devletlu fehametlu Talat Paşa Hz.
-Şeyhülislam ve Evkaf-ı Humayun Nazırı devletlu mehabetlü Kazım Efendi Hz.
-Başkumandan Vekili ve Harbiye Nazırı devletlü Enver Paşa Hz.
-Maliye Nazırı devletlü Cavid Beyefendi Hz.
-Adliye Nazırı ve Şura-i Devlet Reisi Devletlu Halil Beyefendi Hz.
– Hariciye Nazırı devletlü Ahmed Nesimi Beyefendi Hz.
– Posta Telgraf ve Telefon Nazırı devletlü Haşim Beyefendi Hz.
-Meclis-i Ayan Reisi Rıfat Beyefendi Hz.
-Meclis-i Mebusan Reisi devletlü Hacı Adil Beyefendi Hz.
-Bahriye Nazırı devletlu Cemal Paşa Hz.
-Maarif-i Umumiye Nazır-ı sabıkı ve Kastamonu mebusu devletlü Ahmed Şükrü Beyefendi Hz.
-Hazret-i Şehriyari atufetlu Selahaddin Ali Beyefendi Hz.
-Damad-ı hazret-i Şehriyari atufetlu Abdülhamid Beyefendi Hz.
-İttihad ve Terakki Cemiyeti Katib-i Umumisi atufetlu Mithat Şükrü Beyefendi Hz.
Üçüncü Mektepler bayramı bu sene taht-ı himaye-i acizanemde mayısın 3. Cuma günü saat bir buçukta Kadıköy Kuşdili’nde İttihad Spor Kulübü’nde icrası mukarrar
Üçüncü mektepler bayramına teşrif buyurulması rica, ol babda
Bu cihetle arz olunan yevm ve saatte mezkur kulübe
*Vapur: Köprü / Kadıköy İskelesinden saat yarımda hareket edecektir.
Bugüne kadar Mustafa Kemal Atatürk’ün 3 Mayıs 1918 tarihinde Fenerbahçe Stadyumu’nda olduğunu belirten tek bir kaynak vardı: Tasvir-i Efkâr gazetesi. An itibariyle ikinci kaynağa da erişmiş bulunuyoruz.
4 Mayıs 1918 tarihli Zaman gazetesi ve “Ordu Kumandanı Mustafa Kemal Paşa!”
Bu haberle birlikte “Mustafa Kemal Atatürk’ün (gazetelere yansıyan) Kadıköy’e ilk gelişi” bir kez daha 1918 tarihine sabitlenmiş oluyor. Öyle zannediyoruz ki Kadıköy Belediyesi yetkilileri artık bu tarihin hakkını vereceklerdir.